Yaltaqlığın faydası dürüstlüyün faydasından çox olan ölkə

Orta əsrlər fransız düşünürü Şarl Lui Monteskyö “Bir ölkədə yaltaqlığın faydası dürüstlüyün faydasından çox olsa o ölkə batar” deyib. Bizim ölkə buna misal ola bilər. Birisinin qoltuğuna girib yaşamaq varkən, özünü əziyyətə salıb elm öyrənməyə, kitab oxumağa nə hacət var.

Müxtəlif ölkələrin kitab oxuma səviyyəsi YUNESKO tərəfindən araşdırılır, statıstıkası çıxarılır. http://www.uis.unesco.org/TEMPLATE/html/Exceltables/

culture/Book.xls – adresinə daxil olsanız həmin statistik bilgilərlə tanış ola bilərsiniz. Maraqlıdır ki burada Azərbaycan haqqındada da bilgilər yer almaqdadır, ölkədə neçə kitabxana var, bu kitabxanaların fondu nə qədərdir, qeydiyyatlı oxucuların sayı neçə nəfərdir və s.

          Qardaş Türkiyədə kitab-poliqrafiya mədəniyyətinin nə qədər inkişaf etdiyini bilirik. Türkiyədə yüzlərlə iri çaplı yayın evi – nəşriyyat var, metroda, avtobusda kitab oxuyanlara nəzərən kitab oxuma faizinə görə də bu ölkənin Azərbaycandan öndə olduğuna dair fikir yürütmək olar.

          Lakin, türkiyəli jurnalistlərin təqribən Türkiyə böyüklükdəki Avropa ölkələriylə apardıqları müqayisəli analiz heç də ürəkaçan olmamaqdadır. Orta hesabla, əgər kitab çapı, kitabxana sayı və kitab oxuma faizlərinə görə Türkiyə Avropadan 10 dəfə geri qalırsa Azərbaycan da Türkiyədən 10 dəfə geri qalmaqdadır. Bir millətin varlığı, gücü onun hərbi arsenalıyla deyil, kitab oxuma faiziylə olçülməlidir, kitab oxuyan millət özünü qorumağı bacaracaq, əks təqdirdə, nə qədər silahı və pulu olsa da, tarix səhnəsindən silinməyə məhkumdur.

Rəqəmlərə müraciət edək. Beynəlxalq Standart Kitab Nömrəsi (ISBN) hesablamasına görə 1992-2004-cü illər arasında Türkiyədə 150.601, ildə orta hesabla 10 750 kitab nəşr edilib. Azərbaycanda ISBN nömrəsi almaq ənənəsi olmadığına görə, yalnız gözayarı fikir yürütmək olar, Türkiyə ilə müqayisədə bu rəqəmin xeyli aşağı olduğunu söyləyə bilərik. UNESKO məlumatlarına görə 1999-cu ildə İngiltərədə 110.965, Almaniyada 78.042 yeni adda kitab nəşr edilib. Azərbaycanda isə bu rəqəm 444 olaraq göstərilir, maraqlıdır ki, beynəlxalq statistikada Ermənistan kitab çaına görə bizdən irəlidədir: 1999-cu ildə Ermənistanda 516 adda kitab nəşr olunub.

Türkiyədə 50 min nəfərə 1 kitabxana düşdüyü halda, Almanıyada 7 min nəfərə, İngiltərədə 13 min nəfərə, ABŞ-da 7 min nəfərə, Finlandiyada 4 min nəfərə 1 kitabxana düşür. Azərbaycanda belə bir statistika aparılmayıb, hər halda kənd kitabxanalarını nəzərə almasaq, bizdə 1 milyon oxucuya bir kitabxana düşdüyünü cəsarətlə söyləyə bilərik. Lakin, sizinlə razıyam, statistik bilgilər həqiqəti tam əks etdirməyə bilər. Önəmli olan kitabxanaların sayı deyil, bu kitabxanalardan istifadə rdənlərin olmasıdır? Ümumiyyətlə, kitabxana-oxucu ənənəsi bizdə yaşayırmı. İnanıram ki, bu sualın cavabını əks elətdirən real mənzərə ürəkaçan olmayacaq.

Türkiyədə yayınlanan “Cümhuriyyət” qəzetinin 4 fevral 2007 tarixli sayında Gurşən Kafkaz adlı müəllifin “Kitab oxuma vərdişi” adlı qiymətli bir yazısı dərc olunmuşdu. Jurnalist bu məqaləsində Türkiyədəki kitabxanaların durumunu incələyir, öz ölkəsində kitabxanalara verilən qiymətə tənqidi bir nəzər salırdı. G.Kafkaz biliyimizi gəlişdirən, mədəni bazamızı zənginləşdirən kitabların “gənc nəsli istiqamətləndirən və gələcəyə hazırlayan önəmli bir vasitə” olduğunu vurğulayır.  Həmin məqalədə yaponların bir müqayisəsi maraqlıdır: əgər bir adam ildə 4 kitab oxuyursa o, oxumur deməkdir, 4-10 az oxuyur, 10-20 oxuyur, 20 kitabdan artıq oxuyan insan çox oxuyanlar sinfinə aiddir. Həmin Yaponiyada bir ildə 4 milyard 200 milyon ədəd kitab çap edildiyi halda Türkiyədə cəmi 23 milyon 500 min kitab çap olunur, təqribən Yaponiyada 1 gündə çap olunan kitab sayı qədər Türkiyədə 1 ildə kitab çap olunur. Azərbaycanda il ərzində nə qədər kitab çap olunur, özünüz barmaq hesabına başlayın.

İnkişaf etmiş ölkələrdə adam başına 7-8 kitab düşür. Statistikaya görə, Türkiyədə hər yüz adamdan 4-5-i kitab oxuyur, Yaponiyada bir adam ildə 25 kitab oxuduğu halda, Türkiyədə 6 adam 1 kitab oxuyur. Bizdə 600 adamın 1 kitab oxuduğuna inanmaq istərdim. Romalı şair Ovidius deyib: “gəncliyi kitabla bəslənməyən millətlərin sonu fəlakətlidir”.

Yenə Türkiyədə (bundan 10 dəfə pis şəkildə bizdə) kitab cəmiyyət yaşamında 235-ci yerdədir, cəmiyyətin 75 faizi ümumiyyətlə kitab oxumur, 40 faisi heç kitabxanaya getməmiş, kitabxanaya gedənlərin də əsas hissəsi dərs kitabı üçün getmişdir. Terkiyəli aydınlar bunu topluma aşılanan, mənimsədilən kültürsüzlüklə izah edirlər. Üstəlik, Türkiyədə kitblardan bəzək əşyası kimi istifadə edilməsi bir moda halını almağa başlayıb, özünü göstərməyə meylli olan millətimiz kitabdan vitrin əşyası kimi yararlanmağa üstünlük verir, evində qonağa göstəriləcək, heç qatı açılmamış bir-iki kitabın, ensiklopediyanın olmasını istər. Dolayısıyla, kitabların satılması heç də onların oxunması anlamına gəlməməkdədir.

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5