Yusif Yusifzadə

Babamın yolu ilə gedən atam

h e k a y ə 

-Ata, yavaş get. Çata bilmirəm sənə. Atam tələsirdi.

-Gəl də. Elə sən indidən qocalmısan ki. küstahcasına güldü. Nədənsə məni hər dəfə məğlub etdiyi qol güləşlərimizi xatırladım.

Sazaqlı hava idi. Belə çiskinli, küləkli soyuq hava uşaqlıqdan qulağıma bir cümlə pıçıldayır. " Heç nə eləmək lazım deyil. Yat"  İndi isə gedirdik. Qəbiristanlığa.

***

Atamın atası, mənim babam ölmüşdü çox çox əvvəl.

Babamı qəbirdaşında ilk dəfə gördüyüm günü xatırlayıram. Qara mərmərə istedadsız bir "rəssam" səriştəsi çatan qədər nəsə çəkmişdi. Amma ordan  -qara mərmərdən bizi güdən və hansı bucaq altından baxırıqsa baxaq bizi görən o şəxs qətiyyən babama oxşamırdı. Ona görə ki,  babam heç vaxt elə şax dayanmazıdı. Həmişə ölgün, yuxusuz, yorğun çəkilmişdi şəkillərə. Şəkillər doğurdan da əbədi yaddaşdı.

 Bütün şəkillərdə ən balaca babam idi, onu ortaya salırdılar deyə balacalığı daha çox gözə çarpırdı. Qəbirdaşında isə hər şey fərqli idi. Məzlum xoş sifət babam dönüb qəddar kobud bir sima olmuşdu. Həm də elə bil biraz böyümüşdü.

***

Tikanlı dikə piyada qalxırdıq. Qəbiristanlıq qarşımızdakı dağa alaqotu kimi yayılmışdı. Bütün dağı tutmuşdu. Hər gün bir az daha böyüyürdü.

Bu qəbiristanlıq gözümüzün qabağında böyüyüb. Körpəmiz qədər bizə doğmadı. Bizim məhəlləmizdən qəbirstanlıq yaxın görünürdü amma ona sarı addımladıqca əslində nə qədər uzaq olduğunu anlayırdın. Böyüyən övlad və valideyn arasında təqribən belə uçurum yaranır.

Gedirdik atam öndə mən arxada. Sazaqda üstmüzdə.

-Babanın qəbrinin yerini itirməmisən, ay nadan. Arada get oraları təmizlə. Dədəm təmiz adam olub. Arxasına baxmadan az qala qaça qaça dedi.

-Yoxe - biraz tövşüyüb davam elədim- yadımdadı ordakı ziyarətgahın yanındadı da. Bəxtəxuda, düzgün cavab vermiş şagird görkəmi aldım.

O ziyarətgah olmasa idi, babamın qəbrini tapmaq çətin olardı. İnanın, müdam oranı göydən izləsəm də əvvəl axır yeri mütləq itirəcəkdim. İlahi, nə qədər adam ölür?!

 İlk vaxtlarda babamın qəbri açıqlığda olsa da sonralar çəkildiyi şəkillərdəli kimi digər qəbirlərin ortasında qaldı, yavaş yavaş gözdən itdi.

 Qəbirstanlıq yolu torpaqlı, daşlı, zir-zibbili idi. Bu yol ara məhəllərdən keçirdi. Qəbirstanlığa çatdıqca evlərin sayı azalırdı heç kim qəbirstanlığa yaxın qalmaq istəmirdi.

Buralar hələ ovallıq, örüş olduğu vaxtlarda evlər qəbiristanlıqdan 2,3km məsafədə olsa da insanlar qəbiristanlığın səsini eşidirdi və deyirdi, "biz qəbiristanlığın yanında qalırıq" sonralar isə az qalsın yeni evlər qəbirstanlıq divarına qədər yeni qəbirlər də evlərin həyətinə qədər yaxınlaşdı. Artıq köhnə sakinlər üçün qəbiristanlıq uzaqlaşdı və qocaldı. Qəbiristanlığın səsi də hardasa yeni evlərin birinin pəncərəsində buğ olurdu. Biz köhnə sakinlərdən idik.

Külək xırda damlaları nəhəng əl edib bizi şillələyirdi. Atam sürətini azaltmır, qul əcdadlarının onlara ötürdükləri yarışçı genlərlə olimpiya medallarına embarqo qoyan afrikalı  marafon yarışçıları kimi müntəzəm sürətlə irəliləyir əzmlə həvəslə hədəfə yüyürürdü. Mən isə maşın dalınca məqsədsiz qaçan küçə iti idim.  Gedirdik.

-Keçən dəfə gedəndə su butulkalarını hara qoyublar bibilərin, görəsən. Gedib bir də onu axtarmalı olacağıq. Bir tərəfdən də tülküsifət molla bizi güdəcək. Zəhmətsiz pul istəyir Ay hay gözlə verəcəm.

Mənə müraciətlə başlayan sualları monoloqa çevrildi. Bir azdan da hər şeyə deyinməyə başlaycaq.

-Ay ata, sən allah nə su butulkası göydən yağan nədi bəs? Yerə bax artıq palçıqdı. Səndirləyərək dedim.

-Sən hardan biləsən axı, dədəmi yuxuda görmüşəm deyir bu gülləri sula, yay-qış sula, allahın suyudu da.

Yağış damlaları iriləşirdi. Hava bizi daha şillələmir, yumruqlayırdı. Çox canım qalmamışdı. Bir azdan nokaut olacaqdım.

-Bunun evinə bax? Sənin hər işin belədi, yazıq… paşoll ay it.. bura yiyəsizlikdi maymaxdı burda qalanlar məhləni pox aparır çıxın bir söz deyin …. Boyuvuzu yerə soxum sizin.

Atam məhəllələrdəki evləri, evlərin adamlarıni, adamların itlərini, itlərin yollarını müşahidə edirdi.

Başlamışdı, qəbiristanlığa çatanadək deyinəcək arada pis söyüşlər də söyəcəkdi ucadan, fəxrlə. Xoşbəxtlikdən, qəbiristanlığın səsi gəlirdi- kimsə ağlayırdı. Çatırdıq.

***

 Boyu atamın yarsı boyda olan suvaqsız hasara alınmış bu əraziyə sıx şamlardan ötrü havanın yumruqları dəyə bilmirdi. Ölmədən çatmışdıq daha doğrusu çatmışdım. Labrintə oxşayan ara cığırlarla müxtəlif məzarlara baxaraq müdrik və ölümdən başqa hər şeyin yalan olduğunu bilən üz ifadəsi ilə babamın məzarına tərəf gedirdik. Atamın dalınca addımlayıb məzardaşlarındakı doğum illərinə baxırdım. Mənlə eyni ildə doğulmuş ölü görmək istəmirdim.

 Məzaları seyr edib düşünürdüm.

" Ölüləri iki qrupa ayırıram. Unudulanlar və unudulmayanalar. Unudulanların özləri də iki subqrupa ayrılır. Qəbirin üstündə qərənfillər solmammış yeniləri gətirilir, yan yörəsi daim təmiz olursa, bu adam hələ yaşayır deməkdir. Bu çox qısa müddətli olurdu. Belə olmayan halda isə bu adam həqiqətən ölüb deməkdir. Amma necə ölüb? Bəzən bu labrintlə babamın qəbrinə gedəndə yolda sadəcə hasara alınmış və baş daşı toz torpaqlı, yan yörəsi yaşıl tikanlı məzarlar görürdüm o məzarda yatan insanların ölümü unudulmuşdu. Bəzən də məzar başdan başa tikanlarla quru otlarla digər ziyarətçilərin atdığı zir zibillərlə örtülmüş olurdu. O məzarlarda yatan insanların nə vaxtsa doğulmuş olduqları belə unudulmuşdu. Məncə əsl ölüm sonuncusu idi. Təbii ki, bu qruplaşdırmalar boş və heç bir əsası olmayan düşüncələrin məhsuludur. Çünki nəticə olaraq orda yatanlar hamısı ölüb yoxdurlar. Xub, hamsı əvvəl axır "doğumu da unudulmuş insanlar" siyahısına daxıl olacaq"

Atam irəlidə gedir, məzar yerlərindən kənara diqqətsizcə atılan sellofanları, kökü ilə birgə çıxarılan yaşıl tikan kollarını, şəkli dəyişmiş plastik su qutularına söyür, mən də  yavaş yavaş onu izləyirdim. Upuzun şamlar bizi yumruqlardan qorusa da tanış bir vahiməyə şərait yaradır, yaxşılığını unutdururdu. Bu vahimə məni bir də əzan oxunanda basırdı. Bu vahimənin məni çulğadığı an yaşadığım qorxunun adı da var idi. Ölmək qorxusu.

Atam, yenə qaçırdı sanki. Məndən xeyli uzaqlaşdı. Nöqtə boyda oldu. Yağışın bulandırdığı mənzərəmdə enən xırda damlanın birinin altında qalıb yumru dünyadadan aşağı diyirləndi, gözdən itdi. Nə qədər yeyin addımlasam da ona çata bilmədim.  Hardasa uzaqdan hələ deyinməyi söyüşləri gəlirdi qulağıma.

***

Bir birinə oxşayan, oxşamayan qoca və cavan məzarlar arasında hara getdiyimi bilmirdim. Arxama önümə  sağıma soluma baxaraq bığlərı kəsilmiş pişik kimi istiqamətsiz gedirdim. Bircə onu bilirdim ki, qibləm ziyarətgah idi, onu tapsam babamın məzarını da tapacaqdım, babamın məzarını tapsam atamı tapacaqdım. İndi dəqiq bilmirdim. Atamı axtarıram yoxsa, babamın məzarını?

Külək şiddətlənir yorğun gövdəmi boş qayiq kimi hərləyirdi. Bir yandanda qəbiristanlıq səsi izdiham içində itən uşaq kimi hiss etdirirdi məni.

***

Bu qəbiristanlıqda mənə ən doğma olan tikili bura idi. Babamın tanış olmayan qəbrindən də.

 Çələbi ziyarətgaı. Böyrü-başı qərənfillərlə dolu, divarlarından ümid axırdı. İçəridə uşaq kimi iməkləyən yaşlı arvadlar, daşları öpən abituriyentlər görmüşdüm. Hər kəs bir niyyətlə gəlir, Çələbi cəddi də kimisinə şəfa kimisinə ümid verirdi. Heç kimi əliboş qaytarmırdı. Qarşısında dayananda içinə ilk dəfə girdiyim günü xatırladım. Mənfur bir xislətlə yaramaz bir niyyətlə pul oğurlamaq üçün girmişdim. Çələbi ziyarəti bizim kimi kasıb ailələr üçün ancaq bu cür faydalı ola bilərdi. Biz gözüaçıq amma aldanmış insanlar idik. Bu ziyarət bizi də belə yola salırdı.

Ziyarətgahı tapdığıma görə rahatlamışdım. Hava da elə bil düzəlmişdi hər şey yaxşılaşırdı. Qəbirstanlığın səsi daha məni ürkütmürdü. Babamın qəbrinə sarı yeridim. Qəbirstanlıq səsi yavaş yavaş azaldı. Sonra təmiz kəsildi. Bir neçə addım daha atdım və budur atam qarşımda idi, əyilib babamı doğumu da unudulan insanların siyahisina düşməkdən qoruyur-məzar daşını silir, tikanları qırır, nəm gül diblərinə aldırış etmədən qızılgülləri sulayırdı. Atası üçün çalışırdı. O zaman əmin oldum ki, mən babamın məzarını yox, atamı axtarırdım.

Atam məni görüb ekstrasens görkəmində dedi.

-Gördün, dedim buraları sulamaq lazımdır. Yağış kəsib. Al bunları da sən doldur gətir.

Əyilib iki litrlik plastik qapaqsız qabları götürdüm.

Başımı qaldıranda gözüm yeni qoyulan baş daşına sataşdı. Atamın doğum tarixini gördüm. Atamın niyə tələsdiyini anladım. Deməli, vaxt idi.

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5