AZAD  QARADƏRƏLİ

ARXA  QAPI

                Hekayə

                                                                   Dostum Rəcəbə

         -Evi yığışdırın. Yetirib hər şeyi yerbəyer eləyə bilməyəssiniz, bilirəm, ona görə dal otağa tökün, arxa qapını da içəridən işküllön…

          Ananın tapşırığına ciddi əməl olunsa da, dal qapıya heylə fikir verən olmadı. Ondan ki, işlək olmadığından işkili paslanmışdı, bağlanmırdı. (Kənddə tək bu evin dal qapısı vardı. Qalan hamının evinin bircə qapısı olurdu. Bu ev, bu mülk kəndin ən qədim mülküydü. Dəfələrlə bərpa olunsa da, təmir edilsə də, əslində mülk 20-ci əsrin əvvəllərində tikilmişdi deyə, həm də bir tarixi abidə kimi də maraqlıydı.)

         Arvad təzəcə  xarici passport çıxartdırmışdı, İrana – Məşhədə gedəsiydi. Qaynatası Kərbalayıydı, qaynanası da heylə, qaynatasının atası hətta hacıydı – Hacı Hətəm… Elə bunlara Hətəmovlar, ya da Hətəmuşağı buna görə deyərdilər.

            İndi Sonabəyim də qonşu Sünbülənin sözüynən məşədi olmağa qərar vermişdi. Hazırlıq gördüyü vaxtda dedilər qonaq-qara olasıdı – arvadı tayfa-toluq yola salmağa gələcəkdi. Ona görə də evdə yır-yığış aparmaq əmri vermişdi.

            Samovarlar dəmdəydi. İri qoçbuynuz erkək kəsilib qənərədən asılmışdı. Ev qonağa müntəzirdi. Bir-bir gələn gəlirdi. Elə qonaq-qaranın şirin-şirin gəldiyi vaxt, qəfil qarışıqlıq düşdü. Böyük oğul Hətəmin sonbeşiyi Totu (Toğruldu, Totu deyirdilər) məktəb direktoruyla yerli qəzetin redaktoru Dilavır müəllimi məşhur dal qapıdan içəri keçirmişdi. Köhnə ayaqqabılar, ayaq altına saldıqları cırım-cındalar, çirkli qoyun dəriləri, yuyulmamış bir tığ kirli paltar, içi qırrı dəmir qablara yığılmış, hala gəlsə də hələ çəkilməmiş tut cecəsi… nə bilim axı bir belə zir-zibilin içindən hörmətli qonaqları keçirib gətirmişdi yuxarı başa Totu. Sonabəyim ağızucu gülümsünüb (buna gülmək demək olardısa maa lənət) dodaqaltı gumuldandı:

            -Totunun qara qanı ağzınnan gəlsin… Hı-he, neynəy, neynəy, Dilavər məllim, keçin yuxarı başa…

            Dilavər müəllim də özün dağ başına çəkib telin şana barmaqlarıyla qovuzdaya-qovuzdaya demişdi:

            -Sonabəyim bacının Məşədi Sonabəyim olması xəbərin qəzetimdə ilk dəfə mən yazajam!..

            Sonra da Hacı Hətəmin “Divan”ından bir parça qəzəli şövqlə söyləyib özünü məcilsin tamadası  elan eləmişdi.

                                                     ***                

            Axır vaxtlar Hacı Hətəm tayfasının koğası əyilmişdi. Bunu evin ağbirçəyi Məşədi Sonabəyim demişdi. Dədə-baba mülkün dal qapısını hördürmək barədə oğluna tapşırıq verən günü elə bil arvada nəsə olmuşdu. Məşhəddən gələn günü inamsız-inamsız oğluna demişdi:

            -Bir usta çağır, daş-qum gətir, sement al, buranı hördür...

            Oğlu istəmişdi anasına etitaz eləsin, eliyə bilməmişdi. Birincisi, arvad məşədi olmuşdu, ikincisi də kişdən sonra açar- kilid anadaydı. Evin qır-qızılı, yer-yurdu ona baxırdı. Kimə nə düşürdü, nə düşmürdü, ana həll edəcəkdi. Bu da böyük oğuldu, bir çətən külfət yiyəsiydi...

            Əlqərəz, usta-zad çağırmadı. Elə özü özyanından ustalıq elədi,  ikitaylı qapını petlədən çıxartdı, qoydu yerə, axşamacan  qapının yerin yarısınacan hördü.  Axşam şər qarışanda əli işdən soyudu, saxladı səhərə qalanını...

            (Gərək burda bir düz-düzünəqulu  haşiyə çıxım: Hacı Hətəmin iki arvadı olub. Bu dal qapını da ona görə qoyubmuş. Gecənin bir vaxtı bu qapıdan çıxıb həyətin o başındakı ikiotaqlı evdə  qalan gənc arvadının yanına gedərmiş. Sonralar oğlu Kərbalayı Tarış da atası kimi iki arvada baxsa da, bunu açıq-aşkar edə bilmirdi. Nədən ki, Sovet hökümətində bu məişət pozğunluğu-filan sayılırdı. Ona görə də bütün kənd bilsə də, o ikinci arvadının yanına gecələr  həmən bu dal qapıdan xəlvətcə gedib-gələrdi... Sonabəyimin təzə dünyadan köçmüş əri də elə bu dal qapının güdazına getmişdi. Deyilənə görə kişi gecənin bir aləmi qonşu qəsəbədə saxladığı gənc qadının yanına burdan çıxıb gedəndə yuxulu-yuxulu sürdüyü maşınını aparıb yük maşınının altına soxmuş, elə oradaca keçinmişdi. Bax, bu dal qapı məsələsi bu evin yaralı yeriydi.)

                                                             ***

            Kənddə gün üzü tutulurdu. İldırım sürətiynən xəbər yayıldı ki, Hacı Hətəmin ikimərtəbəli mülkünün dal qapısın hörürmüşlər, daşlar öz-özünə gəlib tökülüb yerə. Totu kəndin aralığında ağzı köpüklənə-köpüklənə deyirdi:

            -Gözümün şahidiyəm, dədəm yarıyacan hörmüşdü. Səhər duruf  gördük ki, kubiklər hamısı yernən birdi...

            Qonşunun Totuynan yaşıd qızı deyirdi:

            -Hətəm dayı kubiki qoyurdu divara. Kubik gəlib düşürdü yerə... deyillər Məşədi Sonabəyimə vergi verilib... ağzı köpüklənir, dili dolaşır, şeir-şüür deyir...

                                                         ***

            Yenə nə lazımsız əşya-filan vardı daşıyıb toğdülər dal otağa, arxa qapının ağzına. İkitaylı qapını da yerinə saldılar, çəkib örtdülər. Amma suvax ora-burasın şişirtmişdi çərçivənin, qapının işkili bağlanmadı...

            Genə qonağın dalı açılmışdı. Bu dəfə həyət adamı tutmurdu. Məşədi Sonabəyim talvarı təxti-rəvan kimi bəzətdirmişdi, İrandan aldığı qızılı işləməli tül pərdələrin arasında talvarda oturmuşdu. Arada burnunu nəsə qəribə bir qoxu qıdıqlasa da, bunun nə olduğunu aşıra bilmirdi. Oğlunu çağırıb bunun nə qoxu olduğunu soruşanda babası Hacı Hatəmin addısı Hatəm (əslində hamı kənddə ona Hətəm deyirdi, amma arvad Məşhəddən gələndən sonra oğlunu “Hatəm” deyə çağırırdı) gülüb, “tutdu demişdi, hala gəlib, qonağı yola verib çəkəciyik” demişdi.

            Qonaqlar hər kəs cağbacağ yerindəykən Dilavər müəllim mikrafona əl uzadanda yenə qatışıqlıq düşdü. Məlum oldu ki, “qara qanı ağzınnan gəlmiş” Totu yenə kimlərisə dal qapıdan keçirdir içəri. Məclisin bu yerində qabaqda Totu, dalıncan da əli mikrafonlu burnu özündən qabaq  gedən  uzundıraz birisi, onun dalıncan da qucağında video-kamera cavan bir oğlan yeridilər ortaya. Totu üzünü talvarda tül pərdələr içində təxti-rəvanda oturmuş  nənəsinə tutub şəstlə dedi:

            -A Məşədi Sonabəyim xanım! Bı Avdı məllimdi,  televiziyadan gəleb. Gəleb ki, bavamın “Divan”ınnan şeirlər çəhsin, bir də dal qabımızda yerinnən oynuyan o kubik daşın çəhsin...

                                                                ***

            Səhər televizorda veriliş gedirdi. Kadrda diktor tox bir səslə kadrarxası qəzəl oxuyur, usta da daşı divara hörürdü. Elə daş divara hörülməyiynən, göydə oynaya-oynaya gəlib düşürdü yerə.

            Məşədi Sonabəyim bu kadrları seyr edə-edə müdrik görkəm alaraq oğluna deyirdi:

            -A Hətəm, a bala, bu gədə onu nə təhər elədi ki, o daş heylə oyunnan çıxdı?

            Hətəm də göz yaşlarını tuta bilməyərək deyirdi:

            -Ayna, allahın möcüzəsidi dana, mən nəvlim?

                                                                ***

            Gecənin bir aləmi dal qapı yenə açıldı, Hətəm qaranlıqda hara isə yox oldu.

                                                                                                       15 iyul 2014

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5