Ismixan Yusubov. Oxumaq, düşünmək və...
11-11-2024
11-11-2024
27-09-2024
Pişik balası
Zirzəminin girişində dayanmışdı. Qaranlığa girişdən zəif işıq düşürdü. Üfunətli, nəm, içərisi borularla dolu bir zirzəmiydi. Su borusu çoxdan çat vermişdi, zirzəmi dama-dama göl olmuşdu. Kanalizasiya turbası da axıdırdı.
12-13 yaşlarında arıq, qarabuğdayı bir uşaqdı. Zirzəminin qapısı qarşısında dayanıb atacağı addım haqqında düşünürdü. Ürəyinin dərinliklərindən bir səs ona bu işin heç yaxşı iş olmadığını pıçıldayırdı. Pişik balası əlində, zirzəminin gölməçəsi qarşısında on beş dəqiqədən də artıq idi ki, dayanıb tərəddüd edirdi. Hərdən özü də sağ ovcunda sıxdığı pişik balası kimi titrəyirdi.
... Məktəbin arxasına yığılmışdılar. Hamısının əlində daş və ağac vardı. Buralarda hərlənən itlərin nə zaman peyda olacağını səbirsizliklə gözləyirdilər. Dünən iki iti daşlayıb aşırmış, sonra isə ağaclarla döyüb öldürmüşdülər. O, bütün bunlara qıraqdan baxırdı. Küçədə it, pişik görən kimi hay-harayla, həvəslə irəli atılan yoldaşlarının arxcasınca qaçır, növbəti heyvanın necə can verdiyinə tamaşa edirdi. Onun da əlində daş, ağac vardı, ancaq zingildəyərək canını qurtarmaq istəyən itlərə yazığı gəlirdi. Ata bilmirdi daşı, vura bilmirdi ağacı. Dostları öz əməllərindən elə zövq alırdılar ki, heç onun bu prosesdə iştirak etmədiyinin fərqində deyildilər. Sanki o da, hamı kimi ayaqlarının altında çapalayıb zingildəyən, ağrıdan qıvrılan, qan içində çırpınan heyvana ağacla zərbələr endirirdi. Dostları cansız düşən heyvanı vəchlə sürüyüb kanalizasiya lyukuna atan zaman, o da xəlvətcə və səssizcə əlindəki daşı kolluğa atırdı.
Bu qanlı mənzərələr sonradan uzun sürə onun gözündən getmirdi. Dostları hər öldürdükləri heyvanın necə yazıq-yazıq zingildəməsini, sümüklərinin necə param-parça olub dərisindən çıxmasını bir-birinə zövqlə danışaraq növbəti qurbanı tapmaq üçün gözlərini dörd tərəfə dolandıran zaman, o da, sanki bu qəddarlıqda hamıyla birgə pay sahibi kimi gülüb-şənlənirdi. Ancaq ağrıları, acıları onu içdən gəmirirdi. Bir gün sirrinin üstünün açılacağından qorxurdu. Axı niyə onun atdığı daşlar heç bir heyvana dəymirdi? Bir gün kimsə bunun fərqinə varacaq və onun qorxaqlığı üzə çıxacaqdı. Hələlik isə, o da, hamı kimi dörd bir yana baxır, haradansa bir itin, yaxud pişiyin görünməməsi üçün ürəyində allaha yalvarırdı.
Qonşu blokda bir pişik balalamışdı. Dörd dənə əl içi boyda yaratıq qıvrıla-qıvrıla analarının əmcəyini axtarır, tapan kimi sakitcə uzanıb əmirdilər. Onlara baxmaq bir başqa zövq idi. Evdən kolbasa, sosiska, yeməkdən artıq qalan toyuq, ət qalıqlarını toplayıb ana pişiyə gətirirdi. İsinişmişdilər. Pişik onu balalarına yaxın buraxırdı, hətta əlinə götürüb oxşayanda belə heç bir reaksiya vermirdi. Balaların gözləri hələ açılmamışdı.
... Ovcunda artıq sakitləşib yatmış pişik balasını sığallaya-sığallaya ayağının altındakı üfunətli suya baxırdı. Onun pişik balasını anasından ayırıb zirzəmiyə aparmasını kimsə görməmişdi. Görən olsa belə, bu balaca yaratığı gözləyən aqibətdən onu qurtarmağa kimsə çalışmayacaqdı. O, hələ indiyə kimi dostları tərəfindən öldürülən itlərə, pişiklərə rus qarılarından başqa kimin isə qahmar çıxdığını görməmişdi. Adətən məhəllənin bütün uşaqları bu dəstgahlara yığışıb maraqla baxırdı. Hətta ağacla zərbəni ən bərk vuran adamı sonra tərifləyir, partlayan kəllədən ətrafa beyinin necə dağıtmasına heyran olurdular.
O, hələ bir dəfə də məhəllə uşaqları tərəfindən belə qoçaqlığına görə təriflənməmişdi. O, iti, yaxud pişiyi öldürmək istəyində bulunan, həyəcanla irəli cuman dostlarının həmişə arxasında qalırdı. Onun qabağa keçməsinə heç kim imkan yaratmırdı. Onun əlindəki ağac indiyə kimi bir heyvana dəyməmişdi, bir heyvanın qabırğasını qırmamış, kəlləsini parçalayıb beynini yerə dağıtmamışdı. O, buna görə yoldaşlarından utanır, dilə gətirməsələr də, onun qorxaq olduğunu düşündüklərini sanırdı. Fəqət özü ilə bacara bilmirdi. İnsan kimi, ağıllı baxışları olan itlərə, yumaq kimi yumru, mavi gözlü qəşəng pişiklərə daş atmağa, ağac qaldırmağa əli gəlmirdi. Buna görə utanırdı yoldaşlarından.
Buna bir son qoymaq lazım idi. O da yoldaşları kimi ürəkli olmaq istəyirdi, onlar kimi həvəslə heyvanları qovmaq, tutub parçalamaq və bununla da özünü təsdiq etmək istəyirdi.
Başının üstündəki borudan çiyninə su damcılayırdı. O, bunun fərqində deyildi. İsti əlində xumarlanıb yatan bu balaca, gözü bağlı məxluqu necə öldürəcəyini götür-qoy edirdi. Bayaqdan buna cürət etmədiyinə görə söyürdü özünü. Öz qorxaqlığına görə özündən utanırdı. Bu balaca pişiyi beton divara çırpıb məhv etmək bir saniyənin işi idi, o isə, bunu bacara bilmirdi. Elə buna görə də, məhz buna görə onu indiyə kimi heç kim tərifləyib heyran baxışlarla onun üzünə baxmamışdı. Bütün təbriklər, təriflər onun yoldaşlarına qismət olurdu.
Pişik balası qımıldandı. Dartınıb burnunu onun ovcuna sürtərək anasının əmcəyini axtardı. Bəlkə onu sıxıb elə ovcundaca öldürsün? Barmaqlarını bir balaca sıxdı. Pişik balası yazıq-yazıq ciyildəyən kimi əlini boşaltdı. Yox, o, bunu bacarmayacaqdı. Divara çırpsın? Divara yayılan qan ləkəsi gözünün önünə gəlincə yenə titrədi. Yox, edə bilməyəcəkdi bunu. Əlac qalır suya. Yoldaşları pişikləri suda necə boğduqlarını dəfələrlə danışmışdılar, o, görməmişdi. Küçələrdə daşla, ağacla vurulub öldürülən itləri, pişikləri çox görmüşdü, ancaq suda boğulanlarını görməmişdi.
Xırda çocuq ikən tez-tez eşidirdi ki, pişiklərin yeddi ömrü olur. Bunu məhəllə yoldaşları, qonşuları, atası tez-tez dilə gətirirdi. Onun üçün çox maraqlı idi: axı necə? Pişiyin başını qoparsan onun bədəninə yenidən baş çıxarmı? Sovet çizgi filmlərində başı kəsilən əjdahanın boynuna yeni başın çıxdığını görmüşdü. Çocuq ağlı ilə bunun mümkün olduğuna inanırdı.
Bir gün məhəllə uşaqları bir pişik tutdular. Atası pişiyi onların əlindən aldı: qaçın, dağılışın ə, düdüklər! Dayanıb atasının pişiklə nə edəcəyinə baxırdı. Ürəyindən keçirdi ki, atası pişiyin başını üzsün, görək yeni baş onun bədəninə necə çıxacaq. Maraqlı idi. Qonşu kişi atasına pişiklərin yeddi canı olduğunu xatırladanda atası “yox ə, bunlar hamısı nağıldır” dedi. Çocuq qulaqlarına inanmadı, axı atası ona pişiklərin yeddi canı olduğunu söyləmişdi. Qonşu kişi:
- Canım üçün, Əhməd, pişiklərin yeddi canı olur. Bizim zavodun həyətində o gün bir pişiyi kərpiclə vurdum, ölmədi. Sonra sapoğun ucuyla ona bir təpik ilişdirdim, yenə ölmədi, qaçıb getdi.
- Ə, sən öl, nağıl söhbətdi. İndi sənə sübut edərəm.
- Əhməd, sən canın, uşağın yanında eləmə.
- Ə, qoy görsün, kişi döyül? Bax oğul, indi görəcəksən ki, pişiklərin elə bir ömrü olur - deyib pişiyi var gücü ilə həyətin divarına çırpdı. Pişikdən qəribə səs çıxdı, hərəkətsiz düşüb torpaqda qaldı. Atası ayağı ilə pişiyi divarın dibinə itələyib:
- Gördün, qonşu? Bu da sənin üçün yeddi canlı pişik.
Çocuq divarın dibindəki pişiyin halına acıdı. Atasının qəddarlığı onun üçün yeni bir şey deyildi - o və qardaşları atasının kəmərinin acısını bellərində çox çəkmişdilər. Ancaq bu yazıq pişiyin ölümü ona çox mənasız gəldi, elə bil bayaq onun başının üzülməsini arzulayan özü deyildi. O, bu düşüncədə ikən pişik birdən tərpəndi. Səndələyib onun, atasının və qonşu kişinin heyrətli baxışları altında ayağa durdu. Atası ona tərəf addımlayanda silkinib fısıldadı, bir göz qırpımında tullanıb hasarın o biri üzünə aşdı.
İndi çocuq burada, qaranlıq zirzəmidə əlində pişik balası dayanıb titrəyirdi. Soyuqdan deyil, qorxudan titrəyirdi. Bu bala pişiyin əlində aciz qalmışdı. Pişik isə elə hey dartınır, ciyildəyərək anasının əmcəyini axtarırdı. Çocuq bir də ona baxdı, axırıncı dəfə sığalladı və gözünü yumub pişik balasını suyun ortasına atdı. Elə bil üstündən böyük bir yük götürdülər. Axır ki, o da kişi oldu! Ancaq pişik balası hələ ölməmişdi, üfunətli suyun içində çapalayaraq bərk ciyildəyirdi. Can nə şirin şeymiş! Bir yandan pişiyin bu halına ürəyi yanırdı, digər tərəfdən də onun tez boğulub ölmədiyinə görə hirslənmişdi. Əyilib yerdən böyük bir kərpic parçası götürdü, çapalamaqda olan pişik balasının başına çırpdı. Su şappıldayıb ləpələndi, ardınca səssizlik çökdü. Bu pişik balasının cəmi bircə canı varmış...
Zirzəminin girişində dayanmışdı. Qaranlığa girişdən zəif işıq düşürdü. Üfunətli, nəm, içərisi borularla dolu bir zirzəmiydi. Su borusu ço">