“Özümü məğlub rejissor sayıram”

Nuri Bilgə Ceylan müasir türk kinosunun deyil, eləcə də dünya kinosunun ən usta isimlərindən biridir. Çəkdiyi filmlərində önə sürdüyü idea və sujetləri ilə o özünəməxsus yerə malikdir. Bu müsahibəni rejissor “Vizyon” dərgisinə verib.

-          Kino hekayəniz necə başladı? İlk qığılcımlar, dönüm nöqtələri nələrdi?  

-          Kinonu hər kəs kimi mən də uşaqlıqdan sevməyə başladım. Əskidən kino daha möcüzəli bir şey kimi görünürdü. Hər evdə televizor olmadığından böyüdüyüm Yenicədə hər kəs kinoteatra gedirdi. Möcüzəli filmlər pis və ya yaxşı olmağından asılı olmayaraq uzun müddətli iz buraxırdı. Təbii birinin rejissor olmağa qərar verməsi uzun sürən bir proses olur. Məndə bu rejissorların bioqrafiyalarını oxumağa başladıqdan sonra başlandı.

-          Nədənsə təsirlənərəkmi oxumağa başladınız?

-          Filmə niyyətli olduğumdan oxudum təbii ki. Öncə Polanskinin “Roman”ını (Polyak rejissor Roman Polanskini avtobioqrafik kitabı “Roman” adlanır) oxudum. Bu kitabı çox bəyəndim. Birinin sıfırdan başlayaraq necə dəyişdiyini anladırdı. Möcüzələrin insan həyatında hər zaman varolabiləcəyinin mesajını verən bir kitab idi. O dönəmdə Ankarada əsgəri xidmətdəydim. Yalnızıydım. Çox kitab oxuyub, filmlərə baxırdım. Rejissor olmağa qərar verdiyim gün indiyə qədər yadımdadı. Əsgərlik bitincə bu arzumu yerinə yetirməyə başladım. Oxumaq məqsədiylə İngiltərə getdim, ancaq bahalı olduğundan geri qayıtmağa məcbur oldum. Döndükdən sonra hazırlaşaraq Memar Sinan Universitetini qazandım. İki il orda oxudum amma gerçək bir film çəkmək arzum bir neçə ilimi aldı.

-          “Koza” filmi necə ərsəyə gəldi?

-          Qərarımı verdiyimdən 7-8 il keçmişdi, nə kameram, nə hazır ssenarim, nə də köməkçi heyətim varıydı. Əlimə bir miqdar pul keçdikdən sonra 35 mm-lik kamera aldım. Fotoqraflıq etdiyim yerlərə gedərək sınaq çəkilişləri etdim. O vaxta qədər heç bir setdə olmamışdım yalnız oxuduğum kitablar köməyimə çatırdı.

-          Fotoqraflığa olan marağınız necə yarandı?

-          Çox şey təsadüflərlə olur. O da elə oldu. Çevrəmdə sənət adına bir şeylər yoxuydu. Sadəcə üst mərtəbədə çox mədəni bir ailə yaşayırdı. Doğum günlərimdə adətən mənə kitab hədiyyə edirdilər. Jül Verni onların sayəsində oxumuşdum. Bir dəfə qaranlıq otaqda olan hadisələrdən bəhs edən kitab verdilər. Çox əyləncəli və maraqlıydı.

-          Neçə yaşınız varıydı?

-          On beş.

-          Foto çəkməyə hələ də davam edirsinizmi?  

-          Xeyr (gülür) Foto zövqümü hal-hazırda film posterlərimi hazırlayaraq oxşayıram.

-          Adətən filmlərinizdə qohumlarınızı, dost və qeyri-peşəkar aktyorları çəkirsiniz. Bunun yaxşı və sizi məmnun etməyən tərəfləri varmı?

-          Həvəskar aktyorların peşəkarlardan əsas fərqi odur ki, onlar qəliblərdən asılı deyillər. Işlədiyiniz zaman daha diqqətli olmalısınız. Həvəskarlar setlərə, qurğu və çəkimlərə alışqan deyillər. Bu bəzən çətin olur. Adətən deyirlər ki, peşəkarların kaprizləri çox olur amma bəzən həvəskarın elə çəkilməz durumları olur ki... Bir də mətn əzbərləmək baxımından sözsüz  peşəkarlar daha bacarıqlıdırlar.

-          Bir də ağ-qara çəkməkdən rəngli çəkməyə başladınız. Bu barədə düşüncələriniz nədir?

-          Günümüzə sanki ağ-qara filmlərin sənət, elit, bir az da ucuz olmaq halına gəldiyini düşünürəm. Yalnız ağ-qaranı çəkmək mümkün olduğu dönəmlərdə olan filmləri sevirəm. Belələrini çəkmək həm çox çətin, həm də bahalıdır. Rəngli filmlər üçün qurulmuş laboratoriyalarda onun aşkarlanması, neqativlərinin yuyulması, proyektor makinalarına uyğunlaşdırılması uzun vaxt aparır. Lakin bunlara baxmayaraq bir gün ağ-qara film çəkəcəm.     

-          Filmlər və onların gəlirləri haqqında fikirləriniz necədir?

-          Mən bu barədə özümü məğlub rejissor sayıram. Filmlərim gəlirli və tamaşaçı sayı toplaya bilmir. Amma buna bxmayaraq içimdə çəkmək sevdası çox böyükdür.

-          Kino haqqında düşüncələrinizə bir az təmas edək. Filmlərinizdə uzun bir yolçuluğa çıxmışlıq duyğusu var. Gerçək həyatda da həm şərq, həm də qərbə uzun yolçuluq etmisiniz. Yolçuluq sizə nəyi ifadə edir?

-          (Uzun bir səssislikdən sonra) Bilmirəm. Hal-hazırda bir şey ifadə etmir. Hər yerdə buludlar, insanlar, yaşam eynidir, monoton dominantlıq var. Əvvəllər səyahət varkən xoşbəxt olmamaq mümkün deyil kimi düşüncələrim vardı. Hər yay ya velosiped ya da avtostopla mütləq gəzərdim. Bir möcüzə duyğusunun olduğunu deyə bilərəm. Həyatıma yön verəcək dəyişikliklərin olacağına inanırdım. Hər şeyə yenidən başlamaq fürsəti, özümüm məmnun etmək kimi həvəsim varıydı. Özümü qəhrəman kimi hiss etdiyim zamanda anladım ki, yeni bir ölkə əslində yeni insan yaratmağa qadirdir. Bu duyğunu özümdə Tibetdə olduğum zaman aşkarladım

-          Buddizmlə bir bağlantınız varmı?

-          Bir müddət ilgimi çəkdi. Amma sonuna qədər bir şeyə bağlanan adam deyiləm.

-          Kinoyadamı?

-          Kino vasitəsilə çox rahatlandım. Çox şeydə qərarsız adam olduğumdan filmlərə baxmaq onları çəkmək ən incə hisslər yaratdı.

-          Daha nələr rahatlanmağınıza kömək edir?

-          Bu baxımdan ədəbiyyatı qeyd edə bilərəm. Fotoqraçılıqla məşğul olduğum zamanlarda özümü güvənli hiss etməyimdə Çexov, Dostoyevski, Tolstoy, Qorkinin böyük rolu oldu. Onların qəhrəmanları ilə hər gün təmasdaydım. Himalaya yürüş etdiyim günlərdə belə Çexov kitabları yanımdaydı.

-          Gələcəyin kinosunu necə görürsüz?

-          Əslində necə olacağını mən də hədsiz düşünürəm. Əvvəllər insanlar kinoya ağlamaq üçün gələrdi, indi isə sırf əyləncə və vaxt keçirmək üçün. Bir zamanlara Berqman filmlərini belə burda afişalarda görmək olardı, sözsüz indi yaşasaydı bu mümkün olmayacaqdı. Insanlar möcüzə axtarışındaydılar və bunu qismən kinodan tapırdılar. Gələcəyin kinosu isə sırf rəqəmsal texnikadan, əyləncə və zaman itirməkdən başqa heç nə olmayacaq deyə düşünürəm. Amma bir yandan da tək-tük rejissor alternativ, həyatın içindən filmlər çəkərək bunların bərabərində getməyə çalışacaq. Sənət kinosunun gələcəyi DVD-lər vasitəsilə yayılacaq.

-          Müasir rejissorlardan kimləri bəyənirsiniz?

-          Irandan Abbas Kiarostami, Qazaxıstandan Drejan Omirbayev, Tayvandan Tsay Min Lianq, Çindən Jia Zhankeni sevirəm

-          Kinoya gec başladığınızı düşünürsnüzmü?

-          Əlbəttə. “Koza”nı 36 yaşında başladım, 25-də olsaydı daha böyül uğur qazanacağıma əminəm. O zamanlar çox enerjiliydim. İstanbulda da həyat başqaydı

-          Günün birində İstanbulu tərk etmək necə ağlınıza gəldimi?      

-          Bu barədə son günlər düşünürəm. Amma bu uzun zaman olmuyacaq. İçimdə daima belə bir duyğu var ki, mən kənd həyatını daha çox sevirəm. Qələbəlik içində tək dolaşmaq, yalnız olmaq özüməməxsus xarakterimdir.     

Çevirdi: Elimdar Süleymansoy

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5