İran: Hər evdə tapılan kitab hansıdır?

14-cü əsr şairi Hafizin əsərlərini İranda demək olar ki, hər evdə tapmaq mümkündür. Ölümündən 600 il sonra da şairin şeirləri öz ölkəsinin milli kimliyinə çıraq tutur.

İranda deyirlər ki, hər evdə bu iki kitab mütləq var: Quran və Hafiz. Biri oxunar, biri yox.

Bu zarafatdakı həqiqəti başa düşmək üçün 14-cü əsr şairinin və İranın milli qəhrəmanının Şirazdakı məqbərəsini müntəzəm ziyarət edən milyonlarla iranlıya qoşulmalısan. Bir gün mən də belə etdim.

Burada əhval-ruhiyyə canlı, şad-xürrəm və rahat idi. İranın ən görməli cəhəti.

Gözəl bəzədilmiş və ətirli qızılgül bağları, su arxları və portağal ağacları ilə əhatələnən bünövrə üstündə qurulmuş bu məqbərə gecə-gündüz onun kirəcli məzarına sığal çəkən, şeirlərini əzbər deyən, şairin ağıllı söz oyununa heyran kəsilən iranlılarla doludur.

Hafiz İranın bütün mürəkkəb kimliyini əks etdirir. Onun doğma fars dilində ustalıqla işlətdiyi təşbihlər insanları birləşdirir.

Lakin məqbərənin bu qədər populyar olmasının başqa səbəbi də var.

Bugünün İslam Respublikasında iqtidar sahiblərinə müqavimət ifadə etmək çox çətindir.

Hakim ruhani elita hakimiyyət başında çox yekdil bir şəkildə oturub. Bu elita inqilab ritorikasından istifadə edərək hər hansı müxalifəti əzir. Prezident Həsən Ruhaninin təbəssümlü siması xaricdə ölkənin yeni imicini nümayiş etdirir, lakin daxildə hamı deyir ki, vəziyyət daha da pisləşib, zülm artıb və əvvəllər olduğundan qat-qat çox edamlar icra olunur.

Lakin müxaliflik daha yumşaq şəkildə də ifadə oluna bilər. Hafizə görə Şiraz İranın ən liberal şəhəridir.

Qadınların dəbli geyimi nümayişkəranədir və bu, bütün şəhərdəki əhval-ruhiyyəyə təsir göstərir. Qadınlar şəriət qaydalarına görə başdan ayağa hicablanmalı olsalar da, Şirazda onların geyimi bütün İran standartlarının xaricindədir.

Burada icbari olan baş örtüyünün rəngi al-əlvandır və saçları demək olar, örtmür. Qadınların geyindikləri idman darbalağı şəklində şalvarlar, onun üstündən kip yapışan mini-paltolar bədənin örtülü hissəsi barədə cəsarətli təsəvvür yaradır.

Qadın bədəninin qövsvari hissələrini gizlətməli olan paltarlar, əksinə, bu formaları faş edir. Burada gənc-yaşlı qadın və kişilər azad şəkildə, gülüb-danışaraq qaynayıb-qarışırlar.

Burada biz İranı hakimiyyətin dini mühafizəkarlığının əhali üçün tələblərinə ən az itaət edən şəklində görürük.

Məşhur bir aktyor ziyarətə gəlir və dərhal da, Hollivudsayağı, pərəstişkarlarının mühasirəsinə düşür.

Günəş qürub edib məqbərənin lampaları yandıqca buradakı atmosfer daha canlanır. Adamlar oxumağa və məşhur şeirləri deməyə başlayırlar.

Uşaqlar ayaqlarını hovuzlara çırpır, qaqqıldaşır və valideynlərinin yoluxdurucu əhval-ruhiyyəsinə su çiləyirlər.

Bu mənzərə İranın paradokslarını göstərir, lakin ümumi təhsil barəsində mollaların siyasəti İran cəmiyyətində bir sıra gözlənilməz dəyişiklərə də səbəb olur.

21-ci Rübai, Hafiz

Elə etmə ki, aşiq olum o simaya,

Qoyma ki, sərxoş meyi bağrına bassın,

Sufi, bu cığırın yolunu ki, bilirsən,

Sərxoşlar və aşıqlar rüsvay olmaz…

İndi universitetlərdən qadınlar kişilərdən daha çox məzun olurlar. Doğum səviyyəsi dramatik şəkildə elə enib ki, ailələrdə daha çox bir uşağa rast gəlinir və ruhanilər dünyaya çox uşaq gətirən ailələrə müavinət təyin ediblər.

Çoxları bu müavinəti də istəmirlər və deyirlər ki, bununla birlikdə də bir uşaqdan artığına baxmaq baha başa gəlir.

Qərbin bütün diqqəti İranın nüvə zənginləşdirmə proqramında olsa da, burada sirr deyildir ki, yaxşı əlaqələrə malik ruhanilər və biznesmenlər sanksiyaların hesabına sərvət toplayırlar.

Üstümdə nəğd pulum azdır, ona görə də, İran xalçası almağa tərəddüd edirəm. Kredit kartları isə İran daxilində qadağan olunub. Xalçasatan isə məsələni həll etməyin yolunu bilir: əhvalını pozmadan Dubaydakı dostuna zəng edir və o, pul tranşını həyata keçirir, beləliklə xalçanı alıram.

Lakin mollaları açmayan budur ki, Hafizin sirli poeziyası sevgi və şərabın ləzzətini tərənnüm etməklə yanaşı, dini riyakarlığı da hədəfləyir.

“İbadətdə və mehrabda itaət edən vaizlər” – yazırdı şair 600 il əvvəl, - Təklikdə başqa şey gözlər. Nədən tövbə edənlər bəs, bununçün heç nə etməzlər?”

İranda BBC də daxil çox şey qadağan olunub. Hərçənd BBC-nin fars telekanalı burada ən çox baxılan televiziyadır. Facebook, Twitter, GooglePlus və Instagram burada rəsmən bloklanıb.

Prezident Ruhani internet məhdudiyyətlərinin azaldırlmasına çağırır, lakin İranda son söz sahibi olan ali rəhbər daha inadkardır.

Təsadüfi deyildir ki, adamlar özlərinə hələ də Hafizin şeirləri ilə təsəlli tapırlar. Hətta mollalalar da öz milli şairlərini qadağan etməkdə acizdirlər.

Mənbə: bbcazeri.com

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5