Multatuli və onun "Valter Pieterse" əsəri,

yaxud Hollandiyanın qısa tarixi

Yazıçı adı Multatuli ( Latınca: Çox əziyyət çəkən) olan böyük Holland yazarı Edvard Douves Dekker 1820-ci ildə Amsterdam şəhərində anadan olmuşdur. Hollandiya klassik ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən olan Multatuli radikal ideyaları, təravətli düşüncələri və Holland müstəmləkə siyasətinə qarşı açıq-aşkar müxalif
mövqeyi və bu mövqeni çəkinmədən ifadə etməsi ilə məşhurdur. 19-cu əsr Holland ədəbiyyatında dəbi müəyyənləşdirən Multatuli Holland hökümətində müxtəlif yüksək postlar da tutmuşdur. 1856-cı ilədək Holland hökümətində çalışan Multatuli həmin il ölkənin İndoneziyadakı baş konsulunun müavini vəzifəsindən istefa vermişdir. Səbəb isə yerli əhalini təzyiqlərdən, soyğunçuluqdan, cüzi əmək qarşılıqğında işləməkdən qorumaq istiqamətində səylərinin Holland höküməti tərəfindən dəstəklənməməsi olmuşdur. Postundan istefa verən yazıçı-siyasətçi Avropaya dönmüşdür.
Dahi Holland yazarı Multatuliyə dunya şöhrətini Valter Pieterse ( 1890) romanı gətirmişdir. Qismən avtobiaqrofik hesab edilən Valter Pieterse Holland istismarçıların ölkənin müstəmləkəsi olan İndoneziyada törətdiyi qanunsuz əməlləri, acı müstəmləkə sonluqlarını, ölkənin təbii sərvətlərinin vəhşicəsinə tarmar edilməsini təsvir edir. Ədib əsəri elə bir quruluşda yazmışdır ki, o, həm İndoneziyada, Yava adasında ədalətin
bərqərar olunması üçün çağırışlar edir, həm də Holland orta sinif mentallığını amansızca və ustaca ifşa edir. Bu danışıq tərzi, bu yumor, yazıçının istifadə etdiyi satirik tərz həmin dövrdə Holland ədəbiyyatında heç də geniş tətbiq edilmirdi. Yazıçı bununla dövrünü xeyli qabaqlamış bununla da Holland ədəbiyyatında uzun müddət en vacib hadisə hesab edilən və müzakirə edilən əsər yaratmışdır.
Valter Pieterse- Holland hökümətinin İndoneziyanın Yava adasında təmsilçisi, gələcək vəd edən və hörmət sahibi olan baş qəhrəman qarşısına inanılmaz görünən, icrası demək olar qeyri-mümkün vəzifə qoyub. Holland müstəmləkəçilik siyasətəinə qarşı gəlməli, əzilən, pulu,malı, canı, əmlakı talan olunan yerli əhalini müdafiə etmək eyni zamanda Amsterdamla da münasibətləri korlamamaq, kralın gözündə nüfuzdan düşüb vəzifəni itirməmək onun başlıca həyat prinsipləridir.

Dünya ədəbiyyatı tarixində müstəmləkəçilik əleyhinə yazılmış ən qüvvətli əsərlərdən hesab edilən “ Valter Pieterse” çap olunduğunda müəllif müəllif Holland hökümətində tutduğu yüksək vəzifədən qovulmuş, ona qarşı təzyiqlər, represiyalar başlamışdı. Ilk illərdə əsərin satışını heç bir kitabxana açıq şəkildə həyata keçirə bilmirdi.
Lakin əlahəzrət zaman hər dəfə olduğu kimi doğru qiymətini vermiş və illər sonra kitab Holland ədəbiyyatında laiq olduğu zirvəyə, şah əsəri statusuna yüksəlmişdir.
Multatulinin “Valter Pieterse” əsəri dünyanın 22 dilinə tərcümə edilsə də, müəllif Azərbaycanlı oxucularla ilk dəfə görüşür.
Ümid edirik ki, dostluq, ikiüzlülük, xəyanət, cəsarət, qorxmazlıq, müstəmləkə dövrünün amansız həyat tərzindən bəhs edən “ Valter Pieterse” Azərbaycan oxucuları tərəfindən də laiq olduğu qiyməti alacaqdır.

Holland klassik ədəbiyyatının ən görkəmli nümayəndələrindən biri olan Multatuli kitabsevərlərə daha çox avtobioqrafik məzmunlu Maks Havelaar kitabı ilə tanışdır. ( Kitab Alatoran nəşriyyatı tərəfindən çevrilib nəşr edilib) “Valter Pieterse, Hollandiyanın tarixçəsi” yazıçının ikinci əsəridir və onun ölümündən sonra çap edilib, dərhal da böyük şöhrət qazanmışdır.

Kitab Hollandiyada orta sinif mühitində böyüyən, xəyalpərəst, şair qəlbli Amsterdamlı oğlan Valter Pietersin həyatından bəhs edir. Əsərdəki filistinizm, ziddiyyətli maraqlar, sosial təbəqələr arası münaqişələr usta bir qələmlə təsvir edilib.
Valteri heç kim ciddiyə almır: o şair qəlbi, uşaqca ixtiraları, bəzən dahiyanə düşüncələri və hətta sevgisi ilə təkdir, qəbul edilmir və ən yaxınlarından belə dəstək görmür.
Qısacası: Holland sinfi mübarizəsindən, ailədaxili ziddiyyətlərdən, eyni zamanda 19-cu əsrdə Hollandiyada yaşamağın, sevməyin nə anlama gəldiyindən bəhs edən
möhtəşəm bir klassik holland ədəbiyyatı nümunəsi ilə üz-üzəsiniz...

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5