Böyük

insanla

görüşlərim

(“Mənim həyatımı yaz” hekayələr toplusundan)

Yazıçı İsmayıl Şıxlıyla həyatda cəmi üç dəfə görüşmüşəm.

1986-cı ildə Yazıçılar Birliyinin sədri olan zamanlarda qəbuluna getmişdim, jurnal redaktorlarından şikayət edəcəkdim. Şikayətdən daha çox, məni redaktorlardan birinə tapşırmasını, əsərlərimin çap olunmasında yardım etməsini xahiş edəcəkdim. Bunu mənə “Azərbaycan” jurnalının nəsr şöbəsində işləyən, o zaman gənc yazıçı olan Məmməd Oruc məsləhət görmüşdü. Başqa çarəm yox idi, illərlə get-gələ salındığım, bir şeir və hekayəmi çap etdirə bilmədiyim Yazıçılar Birliyinin orqanı olan iki jurnal və bir qəzetdə çap olunmaq həyatımın mənasına çevrilmişdi. Bunun bir yolunu mütləq tapmalıydım. Hər şey İsmayıl Şıxlının iradəsindən asılıydı.

Qəbula düşmək asan deyildi. Sekretar, dəri üzlü qapı, uzun-uzadı gözləmə, həyəcanlı anlar. Mən kabinetə girəndə İsmayıl Şıxlı ayaq üstə, otağın ortasındaydı. Nə üçün gəldiyimi soruşdu, nələrsə dedim, gətirdiyim əsərlərlə maraqlanacağını gözləyirdim, amma belə olmadı, təkərli telefonda kimisə yığdı, danışdı, səsi çox yavaşdı, ancaq bu sözləri eşidə bildim: “gənc yazar”, “iki şeirini çap edin”. Qanad açıb uçmağım üçün bunlar yetərliydi. Təəssüf ki, sonralar bu tapşırıq təsirli olmadı, “Azərbaycan” jurnalında söhbəti uzatdılar, guya tam bir il sonranın planına salındı adım. Buna da razıydım, bir ildən sonra da olsa məşhur olacaqdım, gözləməyə dəyərdi. Lakin bir ildən sonra jurnalın vəd olunan 11-ci sayında şeirlərim dərc olunmadı, o zaman artıq İsmayıl Şıxlı da sədrlikdən uzaqlaşdırılmışdı.  

*

İkinci dəfə böyük yazıçını altı il sonra bir yaradıcılıq gecəsində gördüm. Ölkədə ara qarışıb, məzhəb itib, Yazıçılar Birliyinin yeni sədri Türkiyəyə qaçıb, yeni yazarlar azadlıq qazanıb, adım ön sıralardadır, demək olar ki, məşhur olmuşam, jurnallar yalvararaq məndən əsər istəyir. Hətta bizi, yaxası cırılmış bir neçə yazarı oxucularla görüşə də dəvət edirlər. Böyük bir salonda gənclər qarşısında şeirlərimi oxumalıyam. Necə olubsa İsmayıl Şıxlı da gəlib bu görüşə. Salona girəndə onun ön sırada, tamaşaçıların arasında oturduğunu görürəm.

Əli Bayramlıdan Bakıya gələnə qədər görüşə gecikmişdim. Üstəlik, oxuyacağım şeirləri yaddan çıxarıb avtobusda qoymuşdum. Görüşü təşkil edən qrupdan bir tələbə qız yarıqaranlıq salonda barmaqlarının ucunda köynəyimin cibindən tutaraq alqış sədaları altında məni yerimə keçirir, məni beləcə barmağının ucunda aparması zalda gülüşməyə səbəb olur. Guya təvazökarlıq edirəm, yazarlar üçün nəzərdə tutulmuş paneldə deyil, birinci sırada, tamaşıçıların arasında, təsadüfən, İsmayıl Şıxlının yanında otururam. Salamlaşırıq, hətta əl görüşürük. Nəhayət, sıra mənə çatır, əzbər bildiyim bir şeirimi oxuyuram, sonra uzun-uzadı, təmkinlə, ağıllı şeylər danışmağa başlayıram. Ancaq çıxışımı tamamlayanda alqış sədaları gəlmir, məlum olur ki, zal çoxdan boşalıb, tədbir üçün ayrılan vaxt sona çatıb, mən gec gəldiyimə görə də ən sonlara düşmüşəm.

Sonra kimsə məni aşağı qatdakı yeməkxanaya bənzəyən bir yerə dəvət edir. Burada insanlar yas yerində olduğu kimi biri-birinə bitişik halda oturublar. Ağ xalatlı bir qadın yanımda oturmuş gənc şairə yemək gətirir, böyük boşqabdan onun qabına ət və kartof tikələrini qoyur, ancaq əlindəki qaşıq deyil, bərbər qayçısıdır və qayçının üzərində qırxılmış xırda tük parçalarını açıq-aşkar görürəm, cavan oğlan hələ yemək çəkilib qurtarmamış çörəyini yeməyin yağına batırıb ləzzətlə yeyir. Buna dözə bilməyib ayağa qalxıram.

*

1993-cü ilin dekabrında Rusiyaya yola düşməyə hazırlaşdığım gün, günorta saatlarında Bakıda, Mərkəzi Poçt İdarəsində yazıçı İsmayıl Şıxlı ilə üçüncü dəfə rastlaşdım. Yanında Ağdamlı rəssam dostum Şahlar Abdulla vardı. Şahlarla eyni yataqxanada qalmışdıq, möhkəm dostluğumuz vardı. Hərarətlə görüşdü, məni İsmayıl müəllimə təqdim etdi, əvvəllər bu böyük yazıçı ilə iki dəfə görüşdüyümü, təbii ki, yadında saxlamamışdı. Ayaqüstü söhbət etdik. Görüşmədiyimiz müddətdə Şahlar Almaniyaya yollanmışdı, qayıdıb maşın almışdı. Bir alman qalereyası onun rəsmlərinə maraq göstərirmiş.

İşlərimi tamamlayıb birlikdə poçt idarəsindən çıxdıq, Şahlar yeni aldığı köhnə QAZ-21 maşınında yolüstü məni də Dəmiryol Vağzalına apara biləcəyini dedi. İsmayıl Şıxlının yorğun, naxoş bir haləti vardı, ancaq mənə qarşı diqqətsiz deyildi, yol boyunca nə yazdığımla, hara getdiyimlə maraqlandı, gənclərin ölkəni tərk etmələrinə təəssüfünü bildirdi, həyata dair qiymətli məsləhətlər verdi. O məsləhətlərdən birini qulağımda sırğa etmişəm bu günə qədər: “Çalış zapasda pulun olsun həmişə”.

Dəmir Yol vağzalına çatdıq. Şahlar maşının baqajını açıb çamadanımı yerə qoydu. İsmayıl müəllimlə, Şahlarla sağollaşıb ayrıldıq. Bu vaxt fərqinə vardım, çamadanımın yanında mənə aid olmayan başqa bir əşya da vardı. Çertyoj qabına oxşayan uzun bir qutuydu. Nə olduğunu bilmək üçün qapağını araladım. Ağzımı doldurub Şahlara səslənmək istəyirdim ki, birdən, içindən raketə oxşayan balaca bir fiqur çıxdı, ucuna ip bağlanmışdı və qarşısını almağa macal tapmadan partlayışla havaya fırlayıb buludlara qədər yüksəldi. Həyəcanla ipindən tutub saxlamağa çalışdım, ancaq nə qədər istəsəm də buna gücüm çatmadı. Mənə elə gəldi ki, böyük fəlakət baş verdi – uzaq yola çıxmışdım, bu nə hadisə idi başıma gəldi. Lakin sürücünün yanında, ön sırada oturmuş böyük yazıçı bu hadisəni soyuqqanlılıqla seyr edirdi. Bir az keçəndən sonra bir iyrənc hadisə daha baş verdi: göydən qapqara, toz kimi his ələnməyə başladı. Sanki əlimdən çıxan balaca raket göyün şər qüvvələrin nəzarətində olan hansısa bölgəsini zədələmişdi və oradakı bütün pisliklər yer üzünə yağmağa başlamışdı. Vağzal səkisindəki ağ göyərçinlər bir anda qara qarğaya döndü. Ürküb uçuşdular, qanadlarıyla his dumanını bir az da ətrafa yaydılar. Şahlar tələsərək mühərriki işə salmağa çalışırdı, tezliklə təhlükəli vağzal ərazisindən uzaqlaşmaq istədiyi bəlliydi, lakin maşın köhnə olduğuna görə işə düşmürdü. Bu zaman daha bir inanılmaz hadisə baş verdi, köhnə QAZ-21 şar kimi şişməyə başladı, birdənbirə deyil, həmlələrlə, 3 dəfəyə. Hər dəfə şişəndə "bup" deyə səs çıxarırdı. 3 həmlədən sonra maşının sərt cizgiləri hamarlandı, rəngi duruldu, bir sovet istehsalından "inomarka"ya çevrildi. Bundan sonra mühərrik işə düşdü, maşın ağılalmaz sürətlə irəliyə şığıdı, hətta mənə elə gəldi ki, maşının təkərləri yerə dəymir, havayla uçurdu.

Ondan sonra İsmayıl Şıxlını bir də heç zaman görmədim. 1996-cı ildə vəfat edəndə mən Rusiyada idim...

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5