Teatr

Hələ o vaxt, Sovet hökümətinin qılıncının dalı da, qabağıda ülgüc kimi kəsdiyi, qorxudan kimsənin saqqal saxlamağa belə cürüət çatmadığı zamanlarda biz üç dost: Kazım, Nazim və mən Azadlıq radiosuna qulaq asırd;q, Co Dassenin nəğmələrini dinləyirdik, Amerikan filmlərini izləyirdik. Ara-sıra da lüzumsuz mühazirələrdən qaçıb ya bir çayçı küncündə, sarı çiçəkli, kəkotulu çaydan içə-içə, ya da ucuz yeməkxanaların birində yüngülvari dəmlənib oxuduğumuz disident ədəbiyyatından: Pasternakdan, Bulqakovdan, Caviddən, Hadidən gah yana-yana, gah da heyrətlə danışardıq. Danışa-danışa da için-için böyüyərdik. Fikirlərimiz, düsüncələriniz özümüzü öz gözümüzdə dağa döndərirdi. Ümmanda damla olduğumuz halda özümüzü sel zənn edirdik. Bir gün o sel bu düzəni ağzına alib alt-üst edəcəyinə inanırdıq. Kazım barışa bilmədiyimiz quruluşla mübarizə ücün „Qardaslar“ təşkilatı qurmağı təklif edirdi. Nizami sərt realist qələmlə mübarizəyə üsütünlük verirdi. Sanki siyasi mübarizə bir missiya kimi bizə tapsırılmısdı. Gec-tez məqsədimizə çataçağımıza inana-inana yasayıb gedirdik.

Söz zamnına çəkər, elə bu zamanlar idi – Novzuz bayramı ərəfəsində yenə yeyib-icib damağımız cağ oldugu bir gündə üc dost Kazım, Nizami və mən söhbətlərimizin bayatlamıs mövzusunu dəyismək ücün kino afislarına göz gəzdirdik. Sentimental, ağlamalı Hind filmlərindən baqsa bir sey yox idi.

Teatr afisasında hansısa bir sosialist ölkəsinin dramaturqunun əsəri oynanılırdı. Xatırlaya bilmədiyim yuxular təsiri bağıslayan teatr tamasalarını heç sevməzdim. Əlacsızlıqdan teatra yollandıq. Dostumuzun anası teartda isləyirdi. Bizə ön cərgələrdən yer təşkil elədi. Tamasa basladı. Bir məişət hadisəsi üzərində qurulmus cox da maraqlı olmayan oyun idi. Yanlış qapını döydüyümüzü əvvəldən başa düsdük. Ən kəmhövsələ olan Nizami birinci dillləndi:

- Gedək.

Kazım:

- Otur, axırını gözləyək, – dedi.

Bəlkə də Nizamini esidib tamasadan yarım çıxsaydıq başımıza bu işlər də gəlməyəcəkdi.

Sanki arxadan oturanlardan kimsə bizim ürəyimizdən keçənləri hiss edib ayağa qalxmışdı. Elə qısqırırdı ki, elə bil barmagı qapı arasında qalmısdı ( qapı arasında qalmış barmaq da yaman incidər.) :

-Ayyə bu nədir? Bizi sarıyıbsınız? Bu bayram günündə bizi buraya yıgıb basımızı qatırsınız. Belə tamasa olar?

Hamı səhnəni unudub bir andaca arxaya döndü. Sanki tamasa arxada davam edirdi.

Səhnədən aktryorların biri onu sakitləsdirməy calısdı:

-Sakit olun. Bir az səbr edin. Indi tamasanın ən maraqlı yeri baslayacaqdır. Siz də görəcəksiniz ki, bu gün bu tamasaya gəlməkdə səhv etməmisiniz.

Aktyorların sözündən sonra o adam sakitləsmək əvəzinə daha da qızışdı, əti kəsilirmis kimi bagırmaga davam etdi:

- Ayyə, Yox, məni aldada bilməzsiniz, mənim pulumu verim, mən gedirəm.

Səhnədəki o biri artistlər də onu sakitləsdirməyə calısdırdılar.

- Bir azacıq da səbr edin, görəcəksiniz ki, cox maraqlıdır.

Yerbəyerdən etirazlar ucalmaqa basladı. Nəzarətcilər də işə qarısdı, o biri tamasacıları sakitləsdirmək istədilər.

Bizdən yenə Nizami ayaqa qalxdı.

-Düz deyir, bu nə tamasadır. Hər kəsin pulunu geri verin, bu oyuna da son qoyun.

Nizaminin sözləri Kazımı da hərəkətə gətiridi. O, yerindən atlayıb səhənyə cıxdı. Tamasacıları sakitləsdirmək istəyən artistlər ona mane olmaqa calısdılar. Amma Kazım hər bazar günü hərbi hissəyə gizli karete kurslarına gedirdi. Ispan öküzünü tutmaq onu tutmaqdan asan idi. Biz də ona qosulduq, səhnəyə cıxdıq. Teatr heyət bizi sakitləsdirməyə çalısdı. Biz isə basladığımız “inqilabı” yarım buraxmaq istəmirdik. Göz görəsi camaatı aldadırlar, pulunu alıb, baslarını qatırlar. Bu işə bir son qoyulmalıdır. bunu da biz etməsək, bəs kim etməliydi? Bizim səhnəyə cıxmamız tamasacıları daha da ürəkləndirmisdi.

Bir ağızdan pullarını geri istəyirdilər. Kazım onu sakitləsdirmək istəyn şişman bir artisti səhnədən zala itələdi. Biz səhnənin dekorlarını dağıdanda bütün aktyorlar qaçıb getmişdilər. teatr bir-birinə dəymişdi. Hadisələr polisin gəlməsi ilə bitmişdi. Biz polis idarəsində gecələdik. Olanları dumanlı səkildə xatırlayırdıq.

Kazımın qardaşı Oktay polisdə işləyirdi. Onun xahiş minnəti ilə bizi buraxdılar. Hadisə səhər qəzetində yayınlandı. Utandığımızda şəhərə də çıxa bilmirdik, hamı bizi barmaqla göstərirdi. Universitetin adını batırmışdıq. Bizm məsələmizə rektorluqda baxılacaqdı. Universitetdən qovulmaq məsələmiz gündəmə gəlmişdi. Edamını gözləyən məhbuslar kimi, - o zaman hələ ölüm hökmü var idi, - dərsə gedib gälirdik. Mühazirələrdə lazımsız əyani vəsait kimi lal-dinməz bir küncdə otururduq. Hec kim bizimlə yaxınlıq etmək istəmirdi, sanki yolxucu xəstəliyə tutulmusduq, bizdən uzaq durmağa calısırdılar. Biz tutduğumuz əməldən peşiman olmasaq da ali məktəbdən qovulmaq bizə, ən cox da ailəmizə ağır gəlirdi. Valideynlərimizin necə illik zəhmətini yerə vurmuşduq. Utandığımızdan yer yarılsa yerə girməyə hazır idik. Yer yarılmadığına görə qaçıb Rusiyaya getməyi planlasdırırdıq. Orada bir iş tapıb işləmək, sonra təhsilimizi davam etdirmək kimi planlar qururduq. Bunu ücün hec birimizin ayaq bağımız- sevgilimiz yox idi, - idealist insanların ailə qurmamalı olduqlarını bilirdik. Fikirlərimizi sevimli professorumuz Sabir müəllimlə bölüsürdük. O oxuyan tələbələrin sevimlisi, universitetin mərkəzləsmis rüsvət sistemində arzuolunmaz birisi idi. Bizə kömək edəcəyinə söz verdi.

Gözlənilən gün gəlib çatdı. Rektorluğun qərarını bizə yazılı verdilər. Biz qərarı oxuyub gözlərimizə inana bilmədik. Cəzamız bir töhmətlə bitmisdi.

Təhsilimizə davam edə bilərdik. Ücümüz də Sabir müəllimin yanıa qaçdıq, təşəkkürümüzü bildirib, sevicimizi bölüşdük. Sabir müəllim çox təvazöhkar insan idi. Mən bir sey eləmədim dedi.

Biz universiteti bitirdik. Sonralar Nizami Qarabaq döyüslərində tankın içində Vətən uğrunda şəhid oldu. Kazım Azadlıq meydanında partbiletini ilk yandıranlardan olsa da, siyasi mübarizəyə ömrü vəfa etmədi. Onu da tez itirdik. Onlar dünyalarını dəyişdi, mənsə bu günə qədər inana bilmirəm ki zaldan tamasaya müdaxilə edən, replika atan adam da aktyor imis. O da tamasanın tərkib hissəsi, öncədən yazılmıs bir sey imis ki, biz də qaza gəlib bütün tamaşanı pozmuşuq.

Bu yazını bitirdim, bir də gördüm ki Fb yenə icazəli mitinqə cağırış var. Mitingə gedənlərə tövsiyəm. Aktryorla, tamasacını qarısdımayın.

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5