Tavtologiya kimi alınsa da, yazıram. Son 30-35 ildə cəmiyyətimizin itirdikləri sadəcə maddi və mənəvi qeybetmələrimiz olmayıb, həm də həmin itirilənlərin elm və sənətdə vaxtında və doğru-düzgün əks olunmaması səbəbindən onları birdəfəlik qeyb etməyimizdir. Elmi dildən mətbuat dilinə çevirsəm; alim və yazıçılarımız postsovet tariximizi mükəmməl öyrənib qeydə almadığından, nələri qeybetdiyimizi düz-əməlli bilmirik və ən böyük itkimiz də elə bundan ibarətdir.
Qan Turalın, Seymur Baycan və Əli Əkbərin nəsrindən bəhs edərkən bir dəfə yazmışam, indi Rasim Qaracanın “On bir gecə”sini də əlavə edib təkrar edirəm: keçən əsrin axırıncı və bu yüzilin birinci iki onilliyinin tarixi nə vaxtsa yazılanda qədərincə tarixi material tapılmayacaq və onda adlarını çəkdiyim və çəkmədiyim ədəbiyyat adamlarının bədii-publisistik yazıları ilk mənbə mövqeyində olacaq. Yəni, vaxtilə Karl Marks Balzakı bir nömrəli məlumat mənbəyi hesab etdiyi kimi, gələcək tarixçilər də alimlərdən çox yazıçılara arxalanacaqlar...
Qonşu Türkiyə “demokrasi” sarıdan bizdən ən azı 70 il öndə olsa da, 1980-ci illərin iki qardaş türk xalqı bir-birinə çox oxşayıb və onların böyük müvəffəqiyyət qazanmış “80-lər” serial filmi də bunu hər məqamda təsdiq edir. Amma sonradan onlardakı hərbi çevriliş, bizdəki ictimai inqilab və müharibə hər iki xalqı daha çox mənfi istiqamətdə elə dəyişib korladı ki, indi həmin Rasimin həmin “On bir gecə”sini tam anlamaqdan ötrü ya onu oxuyanın yaşı da Qaracanınkı kimi 50-ni keçməlidir, ya da həmin dövr barədə məlumatlı olmaq tələb olunur.
Beləliklə, məncə, “On bir gecə”nin ən böyük əhəmiyyəti ədəbi deyil, tarixi xarakterlidir, yəni bizi əsrin üçdə biri qədər müddət bundan əvvələ qaytararaq, o dövrü təsvir etməsilə dəyərlidir.
On eşq hekayətindən bəziləri başqa zamanda və başqa məkanda da baş verə bilərdi, buna görə də onları sadəcə ədəbiyyat materialı kimi nəzərdən keçirmək olar. Amma məsələn, Samirin “Gecəyarı rəqqasəsi” bir qədər bədii şəkildə “Azərbaycanlıların Rusyətdəki (yəni indi yaxın xaric adlandırdığımız, əsasən slavyan ölkələrindəki) qeyri-adi macəraları” adlandırıla biləcək və ən azı 70 (1920-1990) illik tarixə malik çoxcildlik salnamənin səhifələrindən biri sayıla bilər.
Süjetinə görə ən çox bəyəndiyim isə İlqarın “Nasos stansiyasında işləyən adam” hekayətidir. Əgər olmuş hadisə deyil, müəllifin təxəyyülünün məhsulusa, xüsusi təqdirə layiqdir. Məncə, bu hekayəni daha dərindən işləməklə yetərincə dəyərli ədəbiyyat, yaxud kino əsəri yaratmaq olar...
“On bir” rəqəminə gəlincə, müəllif təsdiq etməsi də, onu Bokkaççionun “Dekameron”undakı 10-la Şekspirin “On ikinci gecə”sindəki 12 arasındakı rəqəm kimi başa düşmüşdüm, amma hesabım düz çıxmadı...
“On bir...” kitabına əlavə olunmuş hekayə, esse və yumora qalınca, nəinki onlar içində, bütün kitabda ən çox bəyəndiyim “Könülsüzlər” essesidir. Əgər “könüllü” anlayışının burdakı “traktovka”sı Rasimin öz tapıntısıdırsa, bunu tam məsuliyyətilə “kəşf” də adlandırmaq olar.
“Sevgilim “yox” olub”dan da ayrıca yazmağa dəyər, bu hekayə də oxucunu bir xeyli düşünməyə vadar edir...
O ki qaldı “ Şair Mazan Şələqulağa”, artıq günümüzün gercəkliyidi və Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin yüz il əvvəl qələmə aldığı manifest xarakterli məşhur “Bizim yabılığımız”ı yada salır.
Beləcə, ilk növbədə şair, ardınca publisist-tənqidçi saydığım Rasim Qaracanın “On bir gecə”sinin müasir nəsrimizdə öz yeri olduğuna inam ifadə etməklə yazını bitirirəm.

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5