Həmid Piriyev

 “Qurbağalı gölün sahilləri”

Hekayə

Qaragünlü kəndi Qurbağalı gölün sahilində yerləşir. Əslində göl dedikləri balaca şoranlıqdır – yayda suyu azalan, qışda yenə çoxalan, içində çoxlu qamışı, qurbağası, üstündə çoxlu milçəyi, ağcaqanadı olan balaca şor su dolu dərə. Dərinliyi adam boyu olar. Qaragünlü kəndinin camaatı buranın adını “Qurbağalı göl” qoyublar.

Burada qurbağa çoxdur, lap çoxdur. Rəngbərəngdir bu qurbağalar – sarımtıl, açıq yaşıl, tünd yaşıl, mixəyi... Qurbağalar gölün sahilində düzüləndə göy qurşağının tünd rəngli versiyası əmələ gəlir. Qurbağalar gündüzləri özlərini günə verirlər, çimirlər, oynayırlar, gecə isə xorla quruldayırlar. Qurbağa xoru Qaragünlü kəndi üçün layla yerindədir, onu eşitməsələr yatmazlar. Qurbağalar gölün üstündə uçan milçəklərlə, ağcaqanadlarla qidalanırlar. Bu uçuşan balaca həşəratlar ölmək üçün yaranıblar və taleləri ilə barışıblar. Qaragünlü kəndi binə olandan milçəklərlə ağcaqanadlar da buranın sakininə çevriliblər. Bəziləri evləri seçib, bəziləri gölü. O vaxtdan bu yana heç nə dəyişməyib; evi seçənlərin nəvə-nəticələri evlərdə, gölü seçənlərin nəvə-nəticələri göldə yaşayır. Hər yer eynidir; hər yerdə onlara divan tuturlar – evlərdə milçəköldürənlər, göldə qurbağalar. Gözlərinin qabağında minlərlə soydaşlarının öldürülməyinə baxmayaraq onlar heç yerə getmirlər. Onsuz da axırı ölümdür, nə təfavütü?!

Qurbağalar isə öz keflərindədilər. Qaragünlü camaatının onlarda işi yoxdur. Camaat qurbağalardan iyrənir; onlara toxunanın əlinə, üzünə zigil çıxır – deyir. Binəyi-qədmidən belə olub, bu yaxınlaracan da beləydi...

Qaragünlü kəndinin sudan şikayəti olmayıb. Kəndin içindən hardan gəlib hara getdiyi bilinməyən su axır. Arxdan böyük, çaydan balaca olan bu axar suya Qaragünlü camaatı “Güllü çay” deyir. Güllü çay Qaragünlü kəndinin su ehtiyacını tamamilə ödəyir. Camaat Güllü çayın suyundan həm xörək bişirəndə, həm yuyunanda, həm paltar yuyanda, həm bağ-bağatı sulayanda, həm də, eyib olmasın, subaşına çıxanda istifadə edirdi. Vaxt gəlib dövran dəyişib elə bir gün oldu ki, Güllü çay qurudu. Susuz qalan Qaragünlü camaatı tamamilə qara günlük oldu. Bir gün, beş gün, bir həftə, gördülər ki, yox, ay qardaş, su qoyub özünü Şahdağın başına, gəlmək fikri yoxdur. Nəsə əncam çəkmək lazımdır. Qaragünlü kəndinin qara günlü camaatı böyüklü-kiçikli, ağsaqqallı-qarasaqqallı yığışıb xeyli məsləhət–məşvərət eləyəndən sonra qərara gəlirlər ki, quyu qazımaq lazımdır. Kəndin saqqalı başqalarınınkından bir qarış uzun olan ən qoca ağsaqqalı deyir ki, hazırlaşın, quyunu qazıyın. Biri soruşur ki, bəs quyunu kim qazıyacaq? Doğrudan a, axı kənddə kənkan yoxdur. Qonşu kənddən kənkan gətirirlər, quyunu qazıtdırırlar. Başlayırlar bu quyunun suyundan işlətməyə. Bir dənə quyu o boyda kəndə neyləyəcək? Elə ki, yaz gəldi, bağ-bağat su istədi, Qaragünlü camaatının işi lap qəlizləşdi. Içməyə güclə su tapırlar, ağacları necə sulasınlar? Tərslikdən yaz da quraqlıq keçir.

Camaatın susuzluğa çarə axtardığı günlərdən birində Qaragünlünün hər şeylə maraqlanan yeniyetmələrindən biri maraq xatirinə nənəsinin ona da nənəsindən qalma sandığını qurdalayanda sandığın lap dibindən inanclar kitabı tapır, maraq xatuirinə başlayır oxumağa. Kitabda yazıldığına görə qurbağa öldürüləndə yağış yağırmış. Oğlan oxuduğunu atasına deyir. Atası əvvəl-əvvəl gülsə də, sonra deyir ki, yoxlamaqla heç nə itirmərik. Ata oğul gedirlər Qurbağalı gölə, on-on beş dənə açıq yaşıl, tünd yaşıl rəngli qurbağa tutub öldürürlər. Ata baxır səmaya, sonra da oğluna ki, bəs hanı yağış? Oğlan çiyinlərini çəkir. Həmin gecə yağış yağır. Suya həsrət qalmış torpaq tezliklə suyu canına çəkir, yer quruyur. Kişi apardığı eksperimenti qonşularına danışır. Bir neçə qonşu qurbağa ovuna çıxır. On-on beş dənə qurbağa tutub öldürürlər, bu dəfə öldürülənlər arasında sarı qurbağalar da var idi. Axşam yenə yağış yağır. Bu dəfə ildırım da çaxır. Bir neçə günə yer tamam quruyandan sonra kişi və qonşular bütün kəndə səs salırlar ki, bəs, hali-qəziyyə belə. Bu dəfə bütün kənd məmə yeyəndən pəpə deyənə axışır Qurbağalı gölə. Camaat yarım saat qurdalanıb evlərinə qayıdandan sonra sahildə xeyli yaşıl, sarı, mixəyi qurbağa leşi qalır. Bu gecəki yağışda şimşək də çaxır, göy də guruldayır. Dördüncü dəfəki qurbağa ovunda böyüklər böyük qurbağa öldürməklə məşğul olanda, balacalar da çömçəquyruq və xırda bala qurbağalar öldürürlər. Dördüncü dəfə şimşəyin və göy gurultusunun müşayiəti ilə yağış yağan gecənin səhəri səmada göy qurşağı görünür.

Qaragünlü kəndində qurbağalara münasibət dəyişir. Daha heç kim onlardan iyrənmir. Uşaqlar qurbağa leşlərini qurudub yeni ildə yolkadan asmaqçün saxlayırlar. Böyüklər durub-oturub qurbağaların canına sağlıq arzulayırlar. Hətta ağsaqqallardan biri Qaragünlü kəndinin adının dəyişdirilib Qurbağaabad qoymağı təklif edir.

Bahar və yayın iki ayı bu cür keçir.

Iyul ayının axırı növbəti yağışa ehtiyac duyulanda dəstəfər yığışıb gedirlər gölə. Amma göldə qurbağa qalmamışdı! Hər tərəfi axtarsalar da balaca qurbağa skeletlərindən başqa heç nə tapmırlar. Camaatsa elə bilirdi ki, qurbağalar o qədər çoxdur ki, öldürməklə qurtarmaz.

Yağışsız qalıb su həsrəti çəkən Qaragünlü camaatı qəm dəryalarına qərq olur. Tezliklə kənddə ağcaqanad və milçək əlindən tərpənmək olmur. Kənd də qalır tək quyunun ümidinə...

5-8 iyun 2013

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5