Jalə Əsgərova

“Mənim həyatımı yaz”, R.Qaraca, 2020

Belə başlayım ki, təqribən bir il əvvəl bu kitabın təqdimat və imza gününə dəvət olunsam da, müəyyən səbəblərdən iştirak edə bilməmişdim. Və nə yaxşi ki, elə müəlliflə növbəti görüşümüz məhz Milli Kitab Sərgisinə təsadüf etdi; görünür, kitabı əldə etmək həmin günün qismətindəymiş. Söhbət yaradıcılığına və şəxsinə dərin hörmət duyduğum Rasim Qaracadan və onun “Mənim həyatımı yaz...” adlı hekayələr toplusundan gedir. Rasim Qaraca istər özünün “Bir”ləri, istərsə də öz nəsri ilə həmişə diqqət mərkəzimdə olub; uğurlu təhkiyəçidir deyə bilərəm. Yazı dilinin axıcılığı, sadəliyi oxucunu yormur, əksinə postmodernist ruhun yazıçıya bəxş etdiyi sərbəstliyin fonunda maraqlı ədəbiyyat nümunələri yaradır. Yuxarıda sözü gedən kitab da məhz bu qəbildən olan hekayələrlə zəngindir.

Postmodernist əsərlərdə obrazın gördüyü yuxular, onların xəyalları ön plana çəkilir. Qeyri-adi süjet, motivlər, reallıqla irreallığın sintezi müəllifin  “Sevgilim “Yox” Olub” hekayəsində daha qabarıq görünür. Baş qəhrəman gözləri açıq halda sevgilisinin yalnız səsini eşidir, gözlərini yumduğu zaman isə onu görə bilir. Bu paradoks özü ilə bir həqiqəti meydana çıxarır: xoşbəxtlik biri-birinə zidd olan iki halın- ayıqlıqla hissə qapılmanın vəhdətindədir, bunun əksi ola bilməz. Yaxşı tapıntıdır, zənnimcə, bu induktiv mühakimə hekayədən kənar materiyada da keçərlidir, qəbul olunandır.

Postmodernizm həm də həqiqi həyatda qarşılaşan şəxslərlə xəyal dünyasındakı mövcud qəhrəmanları əsərin içində bir araya gətirir. Bu baxımdan, kitaba daxil edilmiş “Dördüncü sərnişin” hekayəsi xüsusilə diqqət cəlb edir. Taksidəki üç sərnişindən biri yerini aldıqları və mənzil başına rahat çatmaları üçün pulunu ödədikləri dördüncü irreal sərnişinin naməlum kimliyi ilə bağlı xəyal qurur: özüylə dialoqu get-gedə şaxələnib qol-budaq atır. Müəllif bu məqamları elə inandırıcı işləyib ki, oxucu təsvir səhnəsindən təsirlənir və yarımçıq sonluğu öz təxəyyülü ilə tamamlamağa can atır. Qısa həcmli bu hekayə postmodernizmin daha bir xüsusiyyətini- əsərin sonluğunun oxucuya həvalə edilməsini də- özündə əks etdirir.

Postmodernist yazıçılar sərhədsiz sərbəstdirlər. İstədikləri zaman həm oxucuları ilə, həm də obrazları ilə söhbət edə bilirlər. Müəllifin gözlənilmədən peyda olması postmodernizm cərəyanında bir ədəbi priyomdur. Bu priyomun uğurlu tətbiqinə yazarın kitabda yer almış eyni adlı hekayəsində tez-tez rast gəlirik:

...”Bir dəfə Pasaj bazarının yanında Musaynan təsadüfən görüşüblər (yadımdan çıxmışdı deyim, bunları danışan adamın adı Musadı), ata-oğul küsülü də olsalar,nəsə, danışmağa, dərdləşməyə ehtiyac hiss ediblər”...

Və ya

...”deyir, mənim həyatımı yaz. Bilmirəm, bu hardan ağlına gəlib.Aradabir rastlaşırıq Musaynan, danışmadığı cəfəngiyyat qalmayıb. Heç nəyi qeyd etmirəm, soruşanda deyirəm, hamısını kəlləmə yazıram, narahat olma”...

Postmodernist əsərlərin özünəməxsus xüsusiyyətlərindən biri də dilin ifadə imkanlarından tam sərbəst şəkildə istifadə etmək, məhəlli, vulqar sözlərdən, jarqonlardan, dialektlərdən və s. istifadədir. Bu məqam da müəllifin hekayələrində diqqətdən kənarda qalmayıb.

“...onun sayəsində gen-geniş oturmuşuq, sərəvəzləmişik, o günahsızın qanına girib harın-harın yol gedirik...” (“Dördüncü sərnişin”)

“Mazanın nıxtı batmışdı.” (“Şair Mazan Şələqulaq”)

“Deyirdi: “levak, ukreplyayet brak” (“Mənim həyatımı yaz...”)

“Əlibaba eyninə almazdı arvadının dediklərini, bir sözü vardı: “ayran ellərdən, tərə çöllərdən”...” (“Əlibaba bacı”)

 Dil vasitələrinin uğurlu seçimi müəlliflə oxucu arasındakı barieri yox edir, nəticədə oxucu əsərin içində özünü tapır və yazıçının hədiyyə etdiyi doğmalığın fonunda maraqla mütaliəyə davam edir.

Rasim Qaraca düşündüyü kimi yazır, o, öz gördüyü, şahid olduğu hadisələri, cəmiyyətimizin reallıqlarını, problemlərini hekayələrində əks etdirir. “Şahanə”, “Qəribə Sevgi”,” Nilufər”, “Yağışda gələn qız”,”Tanya” , “Çaqqalla görüş”, “Kəpənəkli günlər”, “Dünyanın ən qorxusuz yeri” acı reallıqdan, fərdi yaşantılardan və müşahidələrdən qaynaqlanan əsərlər silsiləsindəndir.

Bunlardan əlavə, kitabda “Qaranlıqda və ya işıqlar sönəndə” adlı bir dedektiv hekayə və “Lazımı gözləyərkən” adlı pyes yer alır. Bu, müəllifin peşəkarlığının göstəricisidir ki, o bir ədəbi janrda kilidlənib qalmır.

Son olaraq, kitabdan beynimdə ilişib qalan bir ifadəni bura yazıram; bu gün sabah əlli yaşı tamam olacaq, saçlarına hər cür külək toxunub, təkcə zaman küləyindən başqa, necə varsa, elə də qalıb (əminəm ki, hər kəsin bu kitabdan özü üçün oğurlayacağı belə ifadələr kifayət qədərdir) Zaman küləyi Rasim bəyin saçlarına toxunsa da, ruhunu yoxluğa yuvarlaya bilməyib. Qoy hələ uzun onilliklər zaman küləyi bu ruhdan yan keçsin və o, biz oxucuları öz söz xəzinəsinin mücəvhərləri ilə sevindirsin!

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5