Siqnal səsi

(təsadüflərə inanmırdı)

Evə gedirdi, avtobusla. Adam az idi içəridə. Düz qabağında yer boşaldı, əyləş ...-mə-di. Əyləşən kimi kimsə gəlib qucağında oturacaqdı., ona görə elə dayanmağı üstün tutdu. Sürücü hər dəfə əyləci qəfildən basanda insanlar sağa-sola yıxılır, “şofer, kartof daşımırsan!” söylənib, qarasına deyinirdilər. Bir tək o yıxılmırdı, o, ayaqları üzərində möhkəm dayanmağı öyrənmişdi və bir də onu nə itələmək, nə silkələmək, nə vurmaq, nə yıxıtmaq olardı. Avtobusdakı insanlara yanaşıb, diqqətlə onların üzünə baxırdı.., lap diqqətlə., lap yaxından.,... bəzilərini lap  iyləyirdi də. Elə darıxmışdı... qəribsəmişdi... insanların varlığı üçün, insan qoxusu üçün. İldə bir dəfə gələrdi., nadir qonaq idi doğma şəhərində.

Avtobus dayanacaqda saxlayanda  digər sərnişinlər kimi o da endi, pul vermədi ancaq. Ona eyib deyildi belə şeylər. Bağışlanardı. Əslində evinə getmək üçün heç avtobusa oturmağa ehtiyac yox idi, o elə-belə də gələ bilərdi bura. Sadəcə istədi hər şey əvvəllərdə olduğu kimi olsun..., nə az, nə çox, eynən o vaxtlar kimi.

Avtobusdan düşəndən sonra 50-60 m.  gedib, köhnə bir dəmir qapının önündə dayandı. Baxdı, xeyli baxdı qapıya. Nə qədər doğma idi ona bu boz-bulanıq, cızıq-cızıq, deşik-çürük, rəzələrindən üzü aşağı paslı cığırlar açılan keçmiş yüzilliyin qapısı. Onun solunda divardan lövhə asılmışdı. Hər dəfə gələndə lövhəni oxuyardı. Bir daha oxudu:

“Qarabağ uğrunda gedən döyüşlərdə qəhrəmancasına şəhid olmuş Azərbaycanın milli qəhrəmanı ..... ...... ..... oğlu  ....-ci ildən  ....-ci ilə qədər bu evdə yaşamışdır.”

Qapı bağlı idi, həyət-baca bom-boş, evlər kimsəsiz. İllərdi ki, bura adam ayağı dəymirdi. Xəfifcə “baş əyməklə”  doğma yurduna, ata ocağına etimadını bildirdi və qapını açmadan içəri daxil oldu.

Budur, onların həyəti,..doğulub böyüdüyü yer. Onu buradan cəbhəyə yola salmışdılar. Qara xəbəri də bu qapıya gəlmişdi. Getməyini görmüşdülər, gəlməyini görən olmamışdı., cənazəsi tapılmamışdı.

Həyətin ortasında durub, ora-bura “göz gəzdirdi”. Elə qoyub-getdiyi kimi idi. Sadəcə zaman öz tozlu nəfəsini üfürmüşdü buralara və rəngləri soldurmuşdu. Burda hər şey baxımsızlıqdan xəbər verirdi. Bu həyət kimi atılmış və unudulmuşlar gəlib burda daldalana bilərdilər.., unudulmamışların səs-küyündən.

Köhnə qapı taxtası çatlamış, pəncərə şüşələri boz rübəndə bürünmüş, həyətin bir küncündə bitən qocaman tut ağacı isə çoxdan qurumuşdu. Əyriş-üyrüş, içi boş kövrək budaqlar əvvəlki əzəmətinə parodiyaydı sanki. O ağac da, bu köhnə həyət də daş evlər qədər kövrək idi. Həyat işartısı yalnız minnəti yağışdan  olan otlardan gəlirdi, istənilən tərəfə və istənilən boyda cücərirdilər bu lal sükut ocağında., bu tozlu peyzajın nəfəs alan yeganə əlahiddəliyi idi otlar.

Həyətdə iki ev vardı. Küçə qapısına yaxın olanı birmərtəbə, həyətin o biri başındakı iki mərtəbəli idi. İkinci mərtəbədə qonşu ailə yaşayardı, alt qatda isə o, qoca anası, bacısı, həyat yoldaşı və balaca oğlu. Bir mərtəbəli  kiçicik birgöz evdə isə qardaşı öz ailə üzvləri ilə qalardı. İndi burda heç kəs yox idi. Qardaş və bacısı çoxdan köçmüşdülər burdan, qonşu da həmçinin. Anası onun vaxtsız ölümünə tab gətirməyib gözlərini yummuşdu həyata. Xanımı təklikdən bezib təzə ailə qurmuşdu, oğlu isə... oğlu isə böyüyürdü hardasa. Bu həyəti hamı tərk etmişdi ondan sonra... Məkan da ölümlüdür, bilirsizmi? Torpağın əgər üstündə gəzən yoxsa, ölüdür. Divarlara isti insan nəfəsi lazımdır, divarlara əl toxunmalıdır, insan səsi əks-səda verməlidir orda.. yoxsa ovulur daşlar..

Onların evinin həyətə açılan qapısının yanında köhnə bir sandıq qoyulmuşdu, onun üstünə çıxıb, dar pilləkənlə ikinci mərtəbəyə qalxmaq olurdu. Qonşunun eyvanının böyründə bir artırma tikmişdi atası.  Bu çox kiçicik, havasız, qaranlıq otaq onun  uşaqlıq arzularını reallaşdırdığı fotolaboratoriyası idi. Hələ məktəbli vaxtlarında dərsdən sonra şəhərin canına düşüb çəkdiyi şəkilləri burda çıxarardı.

Buralara gəlməyə can atsa da, çox qala bilməzdi doğma ocağında. Hər şey o qədər əziz, yaxın və isti idi ki.... köhnə mebellər, sınıq televizor, kitabları, marka albomları (filateliya ilə maraqlanardı..)  hər şey əvvəlki kimi .., yerində. Əşyaların ömrü çox olur..

Yenə də çox ləngimədi burda. Bu dəfə də həmişəki kimi fərəhlə gəlib, kədərlə getdi.

... və bir neçə il dönmədi ora, ayaq basmadı bu yerlərə..

- - - - - - - - - - - - - - -

bir bahar yenə qayıtdı amma., düz 6 ildən sonra. Ölümündən təxminən 17 il keçmiş olardı., bəlkə bir az da çox.

Yenə fərəhli idi, yenə can atırdı, yenə darıxmışdı doğma yurdu üçün. Avtobusu  tapmadı. Ənənəni pozmaqdan başqa əlacı qalmadı, elə-beləcə, uça-uça gəldi. Ətraf küçələri də tapa bilmədi, oxuduğu məktəb binası yerində yox idi artıq. Kiçik mağazalar, ət, çörək, baqqal dükanı, zərgər sexi, aptek –hamısı yox olmuşdu. Evlərindən bir tin aşağıda yerləşən köhnə kitabxananı da harasa köçürmüşdülər. Qəribə gəldi ona. Evlərinin yanındakı metro stansiyası yerində idi, bir kvartal aşağı nəşriyyat binası da burda idi və.... vəssalam. Nəşriyyatdan yuxarı nə vardısa, heç nəyi tapa bilmədi. Silmişdilər sanki o  köhnə məhəllələri.. – küçələri, evləri, eyvanları, eyvanlara boylanan ağacları ilə birlikdə sil-miş-di-lər!  Bir az ora-bura vurnuxdu. Evlərinin təqribi yerini müəyyən etdi və həmən yerdə iri, çoxmərtəbəli təzə bir binanın durduğunu gördü. Birinci mərtəbədə fitnes klub, gözəllik salonu (əlbəttə ki, VİP), supermarket və konditer mağazası vardı. Gözəllik salonunun qabağında çoxlu maşın dayanmışdı. Burda xanımları gözəlləşdirirdilər. Özünü ora-bura vurub, qapının yanından asılmış, adı yazılı lövhəni axtardı.., amma yox idi, saxlamamışdılar,  çıxarıb tullamışdılar. Həyəti sökməklə onun izini də sanki məhv etmək istəmişdilər. Belə zorən yoxluğu fiziki yoxluğundan ağır gəldi ona..., sındırdı onu.. Qapıdakı lövhənin onun üçün necə əhəmiyyətli olduğunu indi anladı. İndi o həqiqətən ölmüşdü, ikinci dəfə və həqiqətən, bütünlüklə, çünki yaddaşlardan silinmişdi. Adı yazılmış o bir parça dəmir onu hər dəfə inandırırdı ki, sən yaşayırsan., anılırsansa yaşayırsan. Yaşadığına özünü inandırmaq üçün gəlirdi hər dəfə doğma həyətinə.

Vurnuxmaqdan bezdi, uçaraq uzaqlaşdı ordan., hələ salamat qalan ətraf məhəllələri veyil-veyil süləndi. Bu yerlərdə onun məktəb yoldaşları yaşayardı bir vaxtlar. Azacıq ümüdi var idi ki, bəlkə köhnə tanışlarından kiməsə rast gələ. Amma tezliklə anladı ki, tanışları qalmamış burda, hamı tərk etmiş köhnə məhəllələri.. ümüdı onu tərk edən kimi.

“Niyə məni belə tez çağırdın?” – üzünü göylərə tutdu – “Mən burda lazım idim hələ... belə olmamalıydı... olmamalıydı”.  Qoca anası, xanımı, oğlu yadına düşdü., körpəsinin böyüməsini elə istərdi ki, görsün..

...... yolda güclə ayaqlarını sürüyən yaşlı bir qadına rast gəldi. Əlindəki paketdə çörək, yəqin ki, evinə gedirdi. Onun ardınca düşüb getdi. Adəti idi, yaşlılara kömək edərdi həmişə, çantalarını daşıyar, yolu keçirərdi. Bu dəfə də əl atıb qoca nənənin əlindəkini almaq istəyəndə yadına düşdü ki, heç nəylə qadının yükünü yüngülləşdirə bilməyəcək, çünki  yox idi artıq, kölgəyə çevrilmişdi. Qadın bloka girib  liftin düyməsini basdı. Dördüncü mərtəbəyə qalxdı, mənzilini açıb daxil oldu. O da ardınca. Fərqi yox idi onunçun hara gedir, təki ev olaydı, insan yurdu. Ev sahibəsi başındakı yaylığı açıb asılqandan asdı və mətbəxə keçdi. Özü üçün nahar hazırlamalıydı - soğan soyub doğradı və qızartmağa başladı.

Qəhrəmanımız isə tək bircə otaqdan ibarət mənzili gəzib qurtardı. Burdan qəribə qoxu gəlirdi, çürüntü, nəmişlik və kif qoxusu qarışığından ibarət nə idisə... Hiss olunurdu ki, mənzilin havası dəyişdirilmir. Mənzildə zibil və lazımsız köhnə əşyaların əlindən tərpənmək mümkün deyildi. 2-3 pişik də gözə dəyirdi bu ara.  Qoca qadın yorgun olduğu üçün  otağa keçib çarpayıya uzandı ki, dincələ. Eləcə də yuxu apardı onu., qazın üstündəki soğan da (bugünki naharı)  yadından çıxdı büsbütün. “Qonaq” isə bütün bunları görürdü. Yenə vurnuxmağa başladı. İndi bu qoca nənəni necə oyatsın? Yadına pişiklər düşdü. Onlar astral varlıqları və metafizik aləmi daha böyük həssaslıqla duyurlar. Onları hürkütməyə başladı. İstədiyinə nail oldu. Pişiklər hürküb aləmi qatdılar bir-birinə. Pərdələrdən sallanıb cırdılar, bir-birinin üstünə atılıb tükürpədici səslərlə cırmaqlaşmağa başladılar. Səs-küyə qadın ayıldı. Yanmış soğanın iyi aləmi bürümüşdü. Tez çəkələklərini geyib mətbəxə yollandı. Tavadakı bir yığın qara kütləni görüncə cəld qazı keçirib, oturub ağlamağa başladı. Sonra aldığı çörəyi qoltuğuna vurub yerinə tələsdi. Uzanıb yavan çörəyini yeyə-yeyə taleyindən umu-küsü eləməyə başladı:

- axı nə vaxta qədər davam edəcək bu? Allahım, niyə məni çağırmırsan?.., bezmişəm day..

O, qoca qadının mənzilini tərk edib küçəyə üz qoydu. Özünə təzə məşğuliyyət tapdı - yanından ötənlərin söhbətinə qulaq asmaq.

2 üzü tüklü mujik görüb, sözlərindən belə müəyyən etdi ki,  «тюрьма – дом родной»  loqotipi altında dünyaya gətirilənlərdəndir. Bir qədər yaşlısı bir qədər cavanına deyirdi:

- Пошли гудеть, горчиловка  с меня.

- Глохни а, сулейкой заманивает, никуда  я не пойду, уже  неделю не просыхаю., нет, чтоб «толчок мозгам»..

- Прекрати стонать как баба! Топай давай! *

 Bir qlamur xanım dabanlarını taqqıldada-taqqıldada, solyarinin  günəşi  ilə yanıb süni qaraldılmış sinəsini gödəkçəsinin açıq yaxasından nümayış etdirərək  yeyin addımlarla gedir, silikon basılmış boyalı dodaqlarını marçıldadıb, qulağındakı mobil telefona elə hey döşəyirdi:

- Yaxşı, indi vaxtım yoxdu.  Vaxtım yoxdu deyirəm. Tələsirəm, ora gedə bilmərəm indi. Sabah  səhər tezdən uçuram, bir həftəlik turdur. ... neynirsən hara?! Yorulmuşam, bezdirmisiz məni.., hamınız! İstirahətdən qayıdaram, sonra danışarıq.

Bir az aralıda 2  «стоянщик»  sözləşirdi:

- Ay əbləh, sən yenə mənim 1 manatımı kəsmisən?!  Dayan, sənlə başqa cür danışacam mən!

Uşağını dərsdən götürən ana onu danlaya-danlaya evə aparırdı:

- Sənə deməmişdim ki, kolbasa ilə olan buterbrodu ikinci dərsdən sonra ye, pendirlə olanı üçüncü dərsdən sonra, qoğalı  sonuncu dərsdən qabaq? Sənsə əvvəl qoğalı yemisən... Sən çox kütbeyin uşaqsan! Çətin səndən adam çıxa..

2 psixoloqun söhbətini də eşitdi:

- Mən empirik və nəzəri idrakın meydana gəlməsini şərtləndirən amillər haqda özümün  “İdrak və motivləşmə”   adlı mühazirəmdə ətraflı məlumat vermışəm. Birisi günsə efirdə şəxsi konstrukt nəzəriyyəsini işıqlandıracağam.

- Myau – busa pişiyin  nitqi idi.. , ya bu səslər yiğnağına əlavəsi.

Bu məşğuliyyət də zəhləsini tökdü. “Burda həyat necə də cansıxıcıdır” deyə düşündü. Yenə ailəsini xatırlatdı. Oğlu harda idi görəsən? Nəylə məşğul idi? Oxuyurdumu, işləyirdimi? O həlak olanda uşağın 3 yaşı vardı., yəqin heç xatırlamır atasını..

Bu fikirlərdən onu tükürpədici siqnal səsi ayırdı. Arxada, döngədən çıxıb əsas yola burulan maşın kimisə vurdu. Bir an içində insanlar dövrələdilər hadisə yerini. Yəqin ki, piyadanın ehtiyatsızlığı üzündən baş vermişdi qəza. Ya sürücünün diqqətsizliyi idi?.. Yaxınlaşdı ki, görsün nə baş verib? Yerdə uzanan  cavan birisi idi. Olardı 20-22  yaşlarında. “Ax yazıq...” deyə fikirləşdi, əməlli-başlı əzilmişdi zərərçəkən, yəqin ki, sınığı da olmalıydı, bəlkə hələ daxili qanaxması da var... Diqqətlə oğlanın üzünə baxanda o qədər isti, doğma gəldi ki ona bu üz.., sanki görmüşdü hardasa.., keçmişlərdə,çox-çox keçmişlərdə.. Getmək, aralanmaq istədi burdan, gedə bilmədi. Bir daha diqqətlə baxdı. O idi. Oğlu! Görüşmək istədiyi, boy-buxununa baxmaq istədiyi biri. Gördü axır ki. Baxdı axır ki! Budur, burda, yerdə uzanıb. Artıq təcili yardım maşını da gəlmişdi. Həkimlər elə oradaca ilk yardım göstərməyə başlamışdılar. O da nəsə etmək istəyirdi, kömək etmək, oğluna yararlı olmaq istəyirdi.., onun üzərindən sağa-sola uçur, amma bir şey edə bilmirdi. Bu vaxt oğlunu öz yanında gördü, yerdə uzanan halsız bədənini tərk etmişdi., və atasını tanımışdı.

- Mən  bilirdim. Bilirdim ki, səni nə vaxtsa görəcəm. İnanırdım ki, gələcəksən bir vaxt dalımca.

- Bilsən necə istəyirdim səni görməyi., qucaqlamağı, başını köksümə sıxmağı.., amma başqa cür təsəvvür edirdim görüş səhnəsini. Həyat çox qəribədir.., sizin həyat.

- Mən səninlə qalmaq istəyirəm.

- Yox, olmaz. Sənə tezdir hələ, sən qayıtmalısan. Qayıt, anan səni gözləyir.

- Niyə tez getdin?.. mən balacaydım onda.. Bir də nə vaxt görəcəyəm səni?

- Görəcəksən. Vaxtı gələndə. Get. Məni unutma.. heç vaxt.

Qaytardı oğlunu. Həkimlər  göstərdikləri ilk tibbi yardımın nəticəsini  “ümüdverici” qiymətləndirib, oğlanı xərəyə qoyub maşına yerləşdirdilər. O, çox pərişan halda uzaqlaşmaqda olan maşının arxasınca baxıb,  “başını” buladı.

Qaytardı oğlunu. Qaytardı bircəciyini öz yeknəsəkliyinə, öz “oyuğuna”, xırda, maraqsız, sıxıcı həyatının davamına, qaytardı ki, hamı şükür edib, nəzir desin, onun salamatlığına sevinsin, qaytardı ki, oğlu oxusun, işləsin, ailə qursun – hamı kimi, övlad gətirsin dünyaya (günahkar ruhlar üçün evcik-bədən), onları tərbiyə edib böyütsün, özünə Həqiqət kimi aşılananları eyni qayda ilə övladına ötürsün,  təhsil verib ev-eşik eləsin – yenə də hamı kimi.., qaytardı ki, oğlu Palanikin sözlərinin doğruluğunu təsdiqləsin öz həyatı ilə: “nəsilbənəsil insanlar  zəhlələri gedən işə özlərini həsr edib pul qazanırlar ki, bu pula onlara lazım olmayan şeyləri ala bilsinlər”.

Qaytardı oğlunu, qaytardı ki, o bir gün yenə avtomobil qəzasından həlak olmalıydı, amma çox illər sonra və mütləq qəzadan, alın yazısı belə idi, və bu son hadisədən onu hələ uzun bir müddət ayırırdı.

Oğlunun vəziyyəti hələlik kritik idi, komadaydı o. Xəstəxanadan çıxıb, hələ təzədən yerimək, sərbəst danışmaq, oturmaq-durmaq, yemək öyrənməliydi. Və bütün bu illər ərzində atasını bir dəfə də olsun yuxuda görməməliydi.., atasının ruhu ilə olan ani görüşü də qarabasma bilib heç kəsə danışmamalı və unutmağa çalışmalıydı.

Qaytardı..., oğlunu irəlidə uzun müddət çarpayıya pərçimli həyat və soyuq xəstəxana divarları gözləyirdi. Onu isə... onu kosmosun sonsuzluğu. Amma övladı  ilə bir daha görüşəcəyinə möhkəm inanırdı. Bu dəfə ayrılmayacaqdılar..

*- Araq məndən, gedək içək.

- Gör məni nəylə şirnikləndirir. Heç hara gedəsi deyiləm, bir həftədir qurumuram. Beynimi döndərəcək bir şey təklif etməzsən..

- Bəsdi arvad kimi deyindin! Düş qabağıma!

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5