Əli Əkbər

Rusiya nədən cəlbedici deyil?

Bir gerçək var ki, Rusiya sözün bütün mənalarında antipatik ölkədir. Əlbəttə Belarus, Şimali Qafqaz, Şərqi və Cənubi Ukrayna, Ermənistan (bu lap Allahın əmridir) və daha kimlər üçünsə könüllü yaxud icbari qaydada “cəlbediciliyə” malik ola bilər, lakin fakt faktlığında qalır - bu ölkə öz müttəfiqləri, qonşuları və bütövlükdə dünya üçün qorxulu və gözlənilməz bədheybət, ən əsası isə etibarsız tərəfdaşdır. O cümlədən iqtisadi mənada.

Putin, Yunanıstan kimi qeyri-sabit ölkənin investorlar üçün hansı səbəbdən bu qədər cəlbedici olduğunu başa düşmədiyini deyib, sual etmişdi: «Təəccüblüdür ki, Yunanıstanın iqtisadiyyatına son zamanlar ciddi yatırımlar edilir. Axı Yunanıstanın nəyi bizdən üstündür?”

Guya Putin bilmirmi ki, onun ölkəsi uzaqbaşı “spesifik” biznes üçün maraqlı ola bilər? Rusiya çoxdan dünya imperializminin xammal bazasıdır, yəni Trotskinin bu ölkə üçün arzuladığı nə idisə, odur. Putin bunu anlayır və dünyaya hələ də ayaqda olduğunu, qüdrətinin azalmadığını nümayiş edərcəsinə, yaxın xarici öz “geniş qanadları” altına almağa çalışır; söz sahibi olduğunu göstərmək üçün min-bir fəndə əl atır.

Bir yandan isə Rusiya boşalır. Putinin vətəndaşları kütləvi surətdə Qərbə mühacirət edirlər. 2013-cü ilin rəqəmləri göstərir ki, Rusiya emiqrasiya üzrə, Suriyadan sonra, dünyada ikinci yerdədir. 40 min (!) Rusiya vətəndaşı, inkişaf etmiş ölkələrə mühacirət üçün müraciət ediblər. Bu göstərici, heç də Rusiyanın xeyrinə görünmür. Deməli bu ölkə öz vətəndaşları üçün maraqlı deyil və Putin istədiyi qədər “basıb-bağlasın”, bu statistika Rusiya kimi imperiya ambisiyaları qabarıq olan bir dövlətə xəcalətdən başqa bir şey gətirmir. İndiki mərhələdə Putin üçün sıravi rusun qarnını doyurmaq, “həyat ərazilərini” genişləndirmək sevdasından daha məntiqli olardı.

Rusiyanın taleyi belədir – bu ölkədə hər zaman lazımsız söz və hərəkətlər bol, çörək isə qıt olub. Sovet dönəmində hər şey vardı – kosmos, balet, bombalar amma mağazalarda kolbasa yox idi və ac-yalavac “homo soveticus” xaricdə mehmanxanalarda külqabı oğurlayırdı. Sovet vətəndaşlarının qarnını rus sivilizasiyasına aid olmağın, Puşkin və Leninin dilində danışmağın, Qaqarinin kosmosa uçuşunun qüruru ilə doyurmağa çalışırdılar. İmperiya kosmosu fəth edən zaman, “Kosmos” siqareti defisit olmuşdu, camaat yerdən siqaret kötüyü tapıb çəkirdi.

Sovet təcrübəm zəngin deyil, Yenidənqurma illərinə təsadüf edir, RF təcrübəm isə sıfıra yaxındır. Daha dəqiq olsam, Moskvaya səkkiz günlük ezamiyyətlə məhduddur. Amma bu səkkiz gün də bəs elədi ki, özüm üçün bu qəti qənaətə varım – bir daha əsla bura gəlməməli, burada qalıb yaşamaq perspektivini isə ümumiyyətlə istisna etməliyəm. Bu soyuq şəhərin zəhmli monumentalizmini, kədərini, qaraqabaqlığını, küçələrində gəzən ümidisiz və qəmgin şovinistləri xatırlayanda, tüklərim biz-biz olur. Əlbəttə, paytaxtın sərt reallığını bütün Rusiyaya proyeksiya etməyimi qınaya bilərsiniz, amma bir ölkəni onun vizit kartına, əsas vitrininə baxaraq qiymətləndirmə haqqımı da dana bilməzsiniz. Azərbaycan-Dağıstan sərhədini isə ömrüm boyu qorxunc bir yer kimi təsəvvür etmişəm. Mən bu sərhədin ardında qanunsuzluğun zülmətini, banditizmin təntənəsini və total dərəbəylik görmüşəm. Özümü bu sərhəddə dayanan, sərhədçiyə ya da polisə pasport uzadan, onlarla nə haqdasa danışan, axmaq suallarına cavab verən, tərbiyəsizliklərinə və mədəniyyətsizliklərinə dözən təsəvvür edə bilmirəm. Bu sistemlə təması düşünməyin özü belə, çox alçaldıcıdır.

Rusiya həqiqətən Sorokinin buzu, Pelevinin boşluğu və Balabanovun dəhşətidir. Nəhəngdir, narahatdır və kədərlidir. Anladım ki, bu ölkədə mənə yer yoxdur və hardasa Avropada, ya da Cənubi Qafqazda rus traktirində qaynadılmış kartof, duzlu balıq, turşu xiyar, qara çörək, ətirli yağ və soyuq araq romantizminin simulyakrı, Rusiyanın özündəki orijinaldan qat-qat məqbuldur. Dediklərim Ermitaja da aiddir – yaşasın Ermitajın rəsmi saytındakı virtual ekskursiya.

Rusiyanı məsafədən sevmək, daha rahatdır. Onu klassik ədəbiyyatına, təkrarsız malikanə romanlarına; Ryazanova, Qaydaya görə sevmək istəyirəm. Boş vaxtlarımda “artıq əvvəlki dadı qalmayan” KVN-ə baxıb, Pyatiqorsk komandasına azarkeşlik etmək istəyirəm. Mən Rusiyanı Dmitri Bıkova qulaq asa-asa, “Snob” layihəsini oxuya-oxuya, colta.ru-nu gündəlik izləyə-izləyə anlamağa üstünlük verirəm. Yox, inkar etməyəcəm, rus təsirinə məruz qalmışam və qismən özümü rus sivilizasiya arealına aid edirəm. Bu mənim iradəm xaricində baş verib, bunu mən istəməmişəm və indi də peşman deyiləm. Mən Rusiyada kimin nə ilə nəfəs aldığını çox yaxşı bilirəm, ölkə intellektuallarını yaxşı tanıyıram, bəzi bloqları mütəmadi izləyirəm, rus yumoru və sarkazmını başa düşürəm, hətta bəlkə də rus dilini Rusiya vətəndaşlarının yarısından yaxşı bilirəm, amma bütün bunlarla yanaşı Rusiyadan və ruslardan çox uzağam. Sadəcə olaraq bu ölkə mənlik deyil.

Türklərin bir deyimi yadıma düşdü: “Ağzınla quş da tutsan, xeyri yoxdur”. Rusiya da belədir – metropoliyanın tərbiyəsi ilə tərbiyələnmiş periferiya onu bu gün rədd edir. Gürcülər, ukraynalılar, baltikyanıları, moldovanlar Rusiyanın direktivləri ilə oturub-durmaq istəmirlər deyə, “nankor” adlandırılırlar. Güya, bu ölkə hər kəsə yaxşılıq arzulayır amma onu həmişə səhv başa düşürlər, qədrini bilmirlər. Ruslar səmimi olaraq belə düşünürlər, onları istəməyənləri qətiyyən anlamırlar, bu antoqonizmin səbəbləri haqda düşünmürlər.

“Türkiyə” və “quş” demişkən – özünü imperator sanan Ərdoğanı da gördünüz. Twitter qadağası ilə sosial media və KİV üzərində basqı quran Putinlə eyniləşmədimi? Nə üçün postmodern imperatorlar eyni cür gülməli olurlar?

* * * * *

Dostum, ukraynalı bəstəkar Volodimir Runçakın “Epress.am” saytına verdiyi video-müsahibəyə baxdım. Volodya çox düzgün qeyd edib ki, “Rus ziyalısının demokratiyası, Ukrayna sözündə qurtarır”. Kədərli faktdır və haqqında ciddi-ciddi düşünməyə dəyər. Rus ziyalıları, bəlkə də ən çətin sınaqlarından üzüqara çıxdılar. Krım üzrə Dumada keçirilən səsvermənin nəticələri isə hamımıza məlumdur. Əlavə şərhə ehtiyac yoxdur.

Əlbəttə ki, Maydanda iqrçi-mirqçi yox idi, indi də yoxdur. Allah eşqinə, ukraynalıdan nə irqçi, nə millətçi? Bu qədər də ağ yalanmı olar? Tanıdığım onca ukraynalı içərisində bircə nəfər iqrçiyə rast gəlməmişəm. Onlar heç öz dillərində danışmırlar, hətta öz aralarında da ruscaya üstünlük verirlər. Onların etirazı Rusiyanın yanında, ya da altında olmağa görədir. Özləri üçün belə bir gələcək arzulamırlar, rəva görmürlər. Rusiyanı sevmirlər, ondan qorxurlar, ona güvənmirlər. Bəlkə bu mənfi duyğuların bir səbəbi var? Bəlkə ən böyük səbəb elə Rusiyanın özüdür? Ruslar bu haqda bir qədər düşünsələr olmazmı?

Ermənistana gəlincə. Putinin qarşısında zingildəyən bu ölkəyə adamın doğrudan da yazığı gəlir. Bu iyrənc poza və heyvani qorxu – ermənilərin Qarabağa və tarixi səhvlərinə görə ödədikləri bədəldir. Çox iyrənc mənzərədir, çox. Öz şərəfini, qürurunu və ləyaqətini bu qədər ucuza satan bir ölkə ilə qonşu olmaq istəməzdim. Əslində bu bədbəxt millətlə aramızda münaqişə və anlaşılmazlıq üçün heç bir əsas yoxdur, olmamalıdır. Aydındır ki, Gürcüstanı da yanımıza alaraq möhkəm ittifaq qura bilərdik, hər şey çox fərqli olardı, dünyada etibar qazanardıq. Demirəm İsveçrə, heç olmasa Baltıkyanı ölkələrin səviyyəsinə çatardıq. Vahid bayrağı, pul vahidi və anayasası olan Cənubi Qafqaz Konfederasiyasının qurulmasında qərarlılığımızı və iradəmizi dünyaya göstərib, çox böyük dəstək də ala bilərdik.

Amma olmaz, çünki Rusiya adlı nəhəng, bölgəmizin sülh və inkişafında maraqlı deyil. Rusiya olmasaydı Cənubi Qafqazda nə müharibələr olardı, nə də indiki kimi ibtidai nifrət ortamı. Bu nifrəti, kini və qan-qadanı torpaqlarımızda Rusiya əkib. Rusiyanın ucbatından yüz ildən çoxdur ki, ermənilərlə didişirik. Mən millətlər arasında tarixi ədavətə filan inanmıram, elə şey olmur. Azərbaycanlılar bunu eşidəndə çox əsəbiləşirlər, bu tarixi faktdan xoşları gəlmir, amma “incisələr də sözün düzünü deyəcəyəm” – rusların Osmanlıya saldırıb, ermənilərin saqqızını oğurlamasından öncə, bu xalqın adı imperatorluqda “milləti sadıka” - yəni, “sadiq millət” idi. Doğrudan da, əsrlər boyunca Osmanlıda yaşayıb bu dövlətə sədaqətləri ilə fərqlənmişdi ermənilər. Rusun müdaxiləsi ilə bir anda hər şey dəyişdi; ermənilərlə türklər qanlı düşmənə çevrildilər, bölgədə qan su yerinə axdı. Bəli, ermənilər bu xainliyə meylli oldular, bəs rusların heçmi günahı yoxdur? Zatən Qarabağ da rusa sədaqət və itaətə görə, ermənilərin qabağına atılmış sümük deyilmi?

İstənilən post-sovet ölkəsinin müstəqilliyi, onun Moskva ilə münasibətlərindən asılıdır. Bunu mən demirəm, ümumrusiya şovinzminin bayraqdarı Aleksandr Dugin deyir. Özü də erməni mətbuatına müsahibəsində. “Rusiya ilə dost qaldığı müddətcə Rusiya Ermənistana hərbi, siyasi və iqtisadi dəstək verməyə hazırdır”. Sitatın sonu.

Yalançı politkorrektliyə ehtiyac duyulmadan edilmiş səmimi etiraf.

Əli Əkbər

Mənbə: musavat.com