Çin müdriklik kitabı Dao De Cin azərbaycanca Dünya Ədəbiyyatı
Çin müdrüklüyünün qədim nümünəsi Dao De Cin (Dao De Jing, - Yollar və məziyyətlər) kitabı
azərbaycanca çevrildi. Dao De Cin Çin və ümumiyyətlə dünya mədəniyyətinə dərin təsir göstərmiş
fəlsəfi nəzəriyyədir. Bu əsərin əsas məqsədi - daonu anlamaqdır. Kitabın müəllifi haqqında hələ də
mübahisələr dolaşır. Kitabın müəllifi bütün dünya tərəfindən böyük çin filosofu Lao Tzu ( e.ə VI-V
əsrlərdə yaşamış) hesab olunur, bəzən kitab onun adı ilə də adlandırılır. Çin tarixçisi Sıma Çyan
kitabın müəllifinin Konfutsinin müasiri olan Lao Lay-çzı yaxu Çjo dövlət xadimi Dan ola biləcəyini
iddia edir.
Dünyanın əksər dillərinə çevrilən kitab azərbaycan dilinə Cavad Əfəndi tərəfindən çevrilib. Rəvayətə
görə, günlərin bir günü qoca Lao Tzu ölümün nəfəsini hiss edib, və heç kəsə dinməyib uzaqda
görsənən dağlara tərəf yola düşdü.
Çou dövlətinə xidmət edən sərhədçi qocanı görüb onu tanıdı və onun hara və nə üçün getdiyini hiss
etdi. Sərhədçi nə isə bir bəhanə edib Lao Tzu-nu donuz tövləsinə salır və deyir ki, qoca Dao (yəni
Yol) haqqında bildiklərini yazıb ona verməyənə dək elə o tövlədə də qalacaq. Çarəsi olmayan Lao
Tzu 81 şerdən ibarət olan kitabı yazıb. Bizim dilə mümkün olan tərcümələrinin birində həmin kitabın
ilk sözləri bunlar olub:
"Söz ilə ifa edilə bilən Dao həqiqi Dao deyil..."
Kitabda yer alan 81 şeirin hər biri günlər üzrə Dao De Cinə həsr olunmuş azərbaycan dilində sayta
yerləşdirilib.
Aşağıda kitabdan bəzi parçalar verilib:
1
Yolun istiqaməti müəyyəndirsə – o Haqq yolu deyil
Ad səsləndirilə bilərsə – o əbədi Ad deyil
Göyün və Yerin Atası – Adsızdır
Ad sahibi – saysız-hesabsız cisimlərin (şeylərin) Anasıdır
Ehtirassız halda Onun ecazkar Sirrini duyarsan
Ehtiraslarla dolu olaraq – Onun izhar səthini görərsən
Biri və başqası – adları fərqli, həqiqi mahiyyətləri isə eynidir
Birgə onlara Sirr Dəryası deyərlər
Dəryanın dibində birindən başqasına keçid var –
O Sirrin zərif möcüzələrinin qapısıdır
2
Hamı gözəlliyin gözəlliyini dərk edib – ona görə də eybəcərlik peyda oldu
Hamı xeyirin xeyirli olduğunu dərk edib – ona görə də şər peyda oldu
Çünki
Varlıq ilə Yoxluq bir-birini törədir
Çətin və Asan biri-birinə gətirib çıxarır
Uzun və Qısa biri-birilə tutuşdurulur
Hündür və Alçaq bir-birini təyin edir
Səslər bir-birlə həmahəng olur
Əvvəl və Axır bir-birini növbələyir
Buna görə Arif Aqil iş görəndə biəməldir, öyüd verəndə dinməzdir
Məşğul olduqda iştirak etmir
Yaratdığına yiyəlik etmir
Hərəkət edəndə cəhd etmir
Zəhmətini məqsədə yönəltmir
Nəticələrlə fəxr edə-edə vaxtını itirmir
Buna görə də ruhu tükənməzdir
3
Qabiliyyətlilər sayılmazsa – eldə mübahisə və rəqabət olmaz.
Cavahiratın dəyəri olmazsa – eldə oğruluq olmaz.
Ehtiras doğuran şeylər görünməzsə - qəlblər çaxnaşmaz.
Buna görə Arif Aqilin qaydası budur ki,
Ürək boş olmalı, qarın isə dolu;
Şövq olmalı zəif, özək isə möhkəm.
İstək az olmalı – naşükürlük olmasın,
Bilik az olmalı – narahatçılıq olmasın.
Biliyi çox olanlar isə fəaliyyətdən kənar qalmalıdır, çünki
Biəməllik ahəng eylər.