Çingiz Sultansoy

Heç kim qatil doğulmur

d e t e k t i v 

Detektiv hekayə. III hissə

Davamı.  Əvvəli burada  http://literaz.com/news/go/683/cingiz-sultansoy-hec-kim-qatil-dogulmur 

Amma müəllifin əvəzinə növbəti məktub gəldi. Yenə köhnə şərt,  yeni ad: “Karl-Arthur Hoffman ölsə, 50 dollar alacaqsınız”.  Bu zarafat olsaydı belə, çox uzanmışdı, bu uzunluqda zarafat olardı? Amma bu zarafat deyildi, ola bilməzdi, çünki dostları bəribaşdan istisna, varlı müştərilər belə bu məbləğdə pulu riskə qoyub zarafat eləməzdilər.

Rainer də orta statistik, qənaətcil, qayda-qanuna, səliqə-sahmana, dəqiqliyə pərəstiş edən, “punktlich” dedikləri bir alman və zabit idi.  Cıdır sevgisini, qumar azarını işdə bilsələr də, ona ayıb tutmurdular – rəhbərlik işini yüksək dəyərləndirir, “Hərənin bir şakəri olur, hərə bir şeyin bazıdı. Həddini aşıb işinə mane olmursa özü bilər” düşüncəsiylə önəm vermirdi. Həqiqətən də, bu azarına görə həmişə irili-xırdalı borc içində olsa da, ağını çıxarmır, bəzən geciksə də borclarını mütləq qaytarır, hörmətini saxlayırdı. Bu səbəbdən onu cinayət edəcək nədi, qanun-qayda pozacaq, hətta işində qüsura yol verəcək şəxs saymaq rəhbərlikdə heç kimin ağlına gəlmirdi. Azdımı indiki zəmanədə Berlində borcu olan adam? O isə borc alanda marka ilə alırdı, amma nə qədər çətin olsa da ekvivalentini stabil valyuta – dollarla hesablayıb qaytarırıd, bu səbəbdən inflasiona baxmayaraq ona həmişə borc vermək istəyən tapılırdı, hətta çox idi. 

Daha üç həftə keçdi. Həmişəki kimi gələn məktubdan “Karl-Arthur Hoffman öldü” yazılan kağız, arasından 50 dollar çıxdı! Maaşından artıq pul idi, sürətlə düşən alman markasının o günkü kursu ilə 500 000 markaya yaxın pul eləyirdi! Saxlasaydı, daha artıq edəcəkdi. Amma saxlamadı, bütün borclarını qaytardı və bazar günü çoxdan xoşladığı, paytaxtın ictimai-siyasi  həyatının mərkəzlərindən biri sayılan “Hoppeqarten” hippodromuna getdi. Bu dəfə bəxti gətirdi və axşamı cibi pulla dolu, bir şüşə bahalı şampanla evə qalib kimi döndü.   

Altıncı məktubla yeddinci məktubun arası bir qədər çox çəkdi – ayyarım. Məktubda 100 dollar vəd olunmuşdu. Şərt isə dəyişməmişdi  – Dieter Baumbach adlı adamın ölümü. Rayner növbəti məktubu səbirsizliklə gözləyirdi, kiminsə gəlib bütün bu məktubların bir zarafat olduğu, pulunu geri istəyəcəyi ehtimalı yadından çıxmışdı. Həm də aldığı bu köçürmələri qaytarmağa pulu vardı daha, artıqlamasıyla.

Əvvəllər qəzetlərdə yalnız ticarət, maliyyə və iqtisadiyyat xəbərləri, kübar toplum, at yarışları haqqında xəbərləri oxuyurdu. İndi ağlına gəldi ki, nekroloqlara baxsın, bəlkə bir məlumat əldə edə bilər? Bütün milli qəzetlərdəki nekroloqları diqqətlə izləməyə başladı. Nəhayət, şərt qoyulan məktub gələndən altı gün sonra “Deutsche Allgemeine Zeitung” qəzetində Dieter Baumbach adlı birinin ölüm xəbərini oxudu! Görəsən bu, öldüyü halda 100 dollar alacağı həmin Dieter Baumbach idi, yoxsa başqası? Kİm bilir? O, gümanlar, ehtimallar, şübhələr içində çabalayır, vicdanla tamah, dürüstlüklə ehtiras  arasında vurnuxa-vurnuxa, beş gün də gözlədi, amma ölənin məhz həmin adam olması istədiyini, məktubda adı çəkilən Dieter Baumbachın ölümünü arzuladığını ürəyində belə özünə etiraf etmədi...

Nəhayət, məktub gəldi və zərfin içindən 100 dollar ** yox, bu məbləğdə bank çeki çıxdı – onun adına. Rainerin ehtiyatına rəğmən çeki kimlik sənədiylə banka təqdim edib 100 dolları almaqda bir çətinlik olmadı.  

Nə isə, bütün borclarını ödəyib, özünə təzə palto, kostyum, ayaqqabı, köynək və bir neçə bahalı qalstuk alıb,  dörddə birini də “Hoppeqarten”də  uduzandan  sonra, sərxoş və kefi kök, azca ləngər vuraraq “Zillemarkt” restoranından çıxırdı. Qısaətək, dərin dekolteli paltar geyinmiş, bədəninin yumruları paltarın altından da göz oxşayan qız qolundan sallanmışdı, səxavətlə “Trinkgeld” –  “içmək pulu” - çaypulu verdiyi ofisiantla metrdotel onu qapıya qədər təzim edə-edə ötürürdülər. Bu restoran da, parıltılı dar paltarlı nazikbel qız da bahalı, çox bahalı idi, cibinə görə deyildi və o, azca vicdan əzabı çəkirdi – içkinin təsirindən doğan qəfil səmimiyyətlə o Dieter Baumbachın ölümünü arzuladığını nəhayət özünə etiraf etmişdi. Bəli, məhz bu insanın ölümünə görə pul mükafatı aldığını, gününü belə keflə keçirdiyini öz-özünə açıq demişdi!. Amma bahalı gözəlçəylə gecə keyfi hələ irəlidəydi, ona görə vicdanını dalayan, rahatlıq verməyən fikirləri başından isti bir yel apardı. Tutarqaları da səliqəylə sıralamışdı: birincisi, bu Dieter Baumbachı tanımırdı; ikincisi, Baumbachın ölümünü arzuladığını nəzərə almasaq, onun ölümündə qətiyyən iştirak etməmişdi; yəni, - bu da üçüncüsü, - ölümündə heç bir, heç bir təqsiri yox idi, xüsusən də, hüquqi cəhətdən; dördüncüsü, onun arzusundan, fikrindən, səylərindən  asılı olmayaraq, Baumbach istənilən halda öləcəkdi; beşincisi, Berlində və bütün Almaniyada məğlubiyyətin və inflasionun doğurduğu aclıq, kasıblıq, səfalətdən, həkimsizlikdən, dərman çatışmazlığından və sairədən nə qədər adam ölürdü; altııncısı...

Sabahısı qız haqqını alıb gedəndən sonra fikirləşdi ki, bahalı qızlar qiymətinə dəymir, bahalı mağazadan alınan, amma keyfiyyəti, dadı, doyumluğu eynilə adi bazardakı kartof-çuğundur kimi...

Daha iki həftə keçdi. Almaniyada krizis dərinləşirdi, marka sürətlə üzüaşağı yuvarlanırdı, yox, dibi görünməyən bir uçuruma düşürdü. Şirkətin bürosundakı gündəlik iş və qayğılar, həmişəki söhbətlər, evdə soğan-çörək və kartof suppesi əvəzinə restoranda yediyi dadlı və təbii ki bahalı xörəklər, otağına gətirdiyi və mincə marka müqabilində hər şeyə razı gözəlçələr, sürətlə əriyən “ölüm honorarı”, - belə ad qoymuşdu məktubla gələn pullara, - at yarışlarının hiss-həyəcanı, ləzzəti, udduqları və uduzduqları. İlahi, bu yarışları necə sevirdi! Məsələ tək udub-udmamaqda deyildi, cıdırın gözəlliyi, yarış mühiti və ovqatı onun iliyinə işləmişdi – günəş şüaları altında tərtəmiz yuyulmuş və qaşovlanmış, dərisi parıldayan, sıraya düzülən, start anını gözləyən, amma rahat dura bilməyən, yerində oynayan, cilov gəmirən ağ, qara, ağ-qara, boz, kəhər, şabalıdı, qızılı, xallı, dəfnə, ləkəli, turşəng atlar, süvarilərin rəngbərəng çuxaları və papaqları...   start siqnalından sonra atların dördnala ya da dingildətmə yerindən götürülməsi, finişə çathaçatda yorğun ağızlarında və sinələrində daşdanan köpük, cıdırdan sonra sakit ola bilməyən atların tər iyi, fınxırtısı, kişnəməsi, ayaq  tappıltısı  və başqa belə, kiməsə adi görünən səslər, qoxular, görüntülər, mənzərələr onunçün çox əziz, sevimli idi və yaddaşına əbədi hopmuşdu...

Hələ yeniyetmə vaxtı atası ona anlatmışdı ki, həyat əyləncələrdən, bayramlardan yox, gündəlik, əksər hallarda rutin *** işdən, qayğılardan ibarətdir, bayramlar isə hərdənbir, nadir hallarda olur və bu rutin həyatı bəzəmək, rövnəqləndirmək üçündür.  Bu həqiqəti bilən və ona uyğun yaşayan adam heç vaxt həyatın çətinliklərindən usanmaz, sınmaz və uğur qazanar. Rainer  həyatını atasının öyrətdiyi kimi qurmuşdu, ona görə də uğur qazanmışdı, aldığı ailə tərbiyəsi xasiyyətini yoğurmuş, iradəsini möhkəmləndirmiş,  həyatda çox pisliklərdən qorumuş, çox yaxşılıqlara calamışdı. Amma indi Rainer rutin yox, əyləncə, sevinc, bayram ovqatı istəyirdi, əyləncə isə həmişə xərc deməkdir, xüsusən inflasion vaxtı.

Rayner müştərilərlə görüşür, səbirlə razı salır, işini görür və növbəti məktubu pusquda oturan ovçu səbriylə gözləyirdi. Gələcək ya yox? Yenə də məktub gəldi, göndərəni adı yazılmışdı, bu dəfə ad başqa idi, amma bilirdi ki, bu da saxta çıxacaq. Zərfdən Rudolf-Alfred Falkenstein adı və məbləğ yazılmış varaq çıxdı. Məbləğin gözlədiyindən də böyük olmağı onu təəccübləndirdi və daha çox sevindirdi –  300 dollar! O, məktubu yazı masasının siyirməsində saxladığı qovluğa qoydu, amma qovluğu daha siyirməyə qaytarmadı, seyfində gizlədib açarla bağladı. Heç nə eləməyəsən, heç barmağıvı da barmağıva vurmayasan, sənə üç yüz dollar verələr, elə-belə! Heç vaxt görmədiyin, tanımadığın, haqqında heç nə eşitmədiyin birinin ölümünə görə sənə bu qədər pul verələr?! Səbəbsiz yerə, havayı! Hərdən ağlına başqa fikir də gəlirdi, bəlkə bu zarafat deyil, şirkət rəhbərliyi tərəfindən qurulmuş bir yoxlamadır? Daha yüksək vəzifə tapşırmazdan öncə onun təmizliyini, dürüstlüyünü yoxlayırlar, axırda pulu geri tələb rdəcəklər? Hər halda bu variantı da istisna eləmək olmazdı.  Bu ehtimallar arasında yenə də vicdan əzabları da vardı – axı o, tanımadığı bir adamdan pul almaq üçün heç bir günahı olmayan başqa birisinə ölüm arzulayırdı! Bu cinayət olmasa da, müsbət hal, ləyaqətli adama layiq bir düşüncə sayılmazdı, hər halda ailəsinin, özünün adına-sanına heç yaraşmazdı. Əgər o, dindar olsaydı, deyərdi ki, bu günahdır. Amma dindar – protestant ailədə böyüsə də, dindar deyildi, bir çox səbəbdən, o cümlədən müharibədə gödüyü dəhşətlər, dünyanın namərdliyi, həyatın haqsızlığı onun inamını laxlatmışdı.   

Günlərini yaxşı bildiyi və bacardığı, tez və mükəmməl yerinə yetirdiyi işində, yüngülvarı vicdan sızıltısı içində, bir də qəzet nekroloqlarını izləməklə keçirirdi. Rahatsız deyildi, bu adamın gec-tez öləcəyinə, pulu alacağına əmin idi. Buna baxmayaraq iki həftə sonra məktubdakı adı “Deutsche Tageszeitung” qəzetindəki nekroloqda oxudu, Falkensteinın uzun sürən ağır xəstəlikdən öldüyünü öyrənib sakitləşdi və sevindi – 300 dollar onun olmalı idi!. Çek bu dəfə daha tez, ikicə gün sonra, amma bu dəfə xüsusi poçtla əlbəəl çatdırılan, çatdırılma qəbzi  imzalandıqdan sonra təqdim edilən məktubda gəldi və bütün olan-qalan vicdan sızıltılarını, şübhələri borclarıyla birlikdə yuyub apardı. Puldan korluq çəkməyən insane həyat necə də gözəl gürünürmüş!..    

Bir ay keçdi, ay keçdi, üç ay keçdi, amma növbəti – on birinci məktub gəlmədi. Indiyə qədər gələn və xəbər gətirən məktublar iki-üç həftə intervalı ilə gəlirdilər. Birinci ay növbəti məktubu səbirsizliklə gözlədi, məktubun xüsusi poçtla gələcəyini bilsə də, adi poçtu da diqqətlə yoxlayırdı. Amma məktub gəlmədi, nə bir ay sonra, nə də iki ay sonra. Həyat vərdiş etdiyi qaydada, öz axarıyla davam edirdi. Üç yüz dollar xərclənib getmişdi, təzə borclar yığılırdı, çoxalırdı, qaytarmağa isə pulu yox idi, çünki maaş çatmırdı.

Dördüncü ay da keçdi. Nəhayət, növbəti, tanış çap hərfləriylə yazılmış məktub gələndə artıq naməlum adamdan məktub, - və pul, - almaq ümidini üzmüşdü, pul göndərənin ya daha bu yolla əylənmək istəmədiyini, ya da artıq pulu qurtardığını düşünüb gözləməkdən əl çəkmişdi. Deməli, səhv etmişdi,  ümidi itirmək olmazdı. Beynində “Bu dəfə hansı məbləğ vəd olunub görəsən?” sualı dolaşa-dolaşa, tələsə-tələsə bu dəfə nədənsə daha qalın olan zərfi məktubu açdı. Əvvəlcə məbləğə baxdı və gözləri kəlləsinə çıxdı! Gözlədiyi 600, ən yaxşı halda 900-1 000 dollar əvəzinə 10 000 dollar yazılmışdı! 10 000! Gözlədiyindən az qala on-on iki dəfə artıq!!  Bu məktub əvvəlkilərdən çox fərqlənirdi, böyük və qalın, içi nə iləsə dolu idi. qəzetlə. Düzdü, məktubdakı vərəqdə ölməli, - və ya bu söz xoşunuza gəlmirsə, istəyirsinz başqa sözlə əvəzləyin, ölməyi ehtimal olunan və ya gözlənilən, - adamın adı və həmişəki, artıq ənənəvi  cümlə yazılmışdı  – “Ernst-Maria-Erich von Kolbenschlag ölsə, 10 000 dollar alacaqsınız”. 

Amma məktubun həmişəkilərdən başlıca fərqi o idi ki, zərfin içində məlum, gələnəkli xəbər və ad-soyadlı kağızdan başqa qəzet-jurnal səhifələrindən kəsilmiş parçalar, daha doğrusu bu parçalardakı  kübar xronikayla bağlı xəbərlər, müsahibələr, məqalələrin məzmunu onu əvvəlcə karıxdırdı.

Davamı var

• Almanların çoxu XXI əsrin birinci rübündə belə, hətta indiki firavan yaşayışlarında 20% endirimli 1,5-2 avroluq pendir tikəsi supermarketlərdən dərhal alıb qurtarır. 10 avroluq  markalıq malı 10-15% ucuz almağı babat qənaət sanırlar. Varlı adamlar belə “sekond hand” mağazalarından paltar almağı özlərinə əskiklik saymır, yəni belə qənaətcil, pul qədri biləndilər. Bunları bilərək Almaniyanın doxsan-yüz il əvvəlki kasıb vaxtlarının ovqatını təsəvvür etmək çətin deyil.
• Fransız dilindən götürülmüş “rutine” sözünün alman dilində mənfi mənası yoxdur, dəqiq və çoxdan müəyyən olunmuş, icrası tanış və məlum qayda-qanun ya da yeknəsəq iş deməkdir. Amma məsələn, rus dilində isə  bü sözün mühafizəkar qayda-qanun, bu qayda-qanuna qul kimi itaət, yenilikdən qorxu kimi neqativ məna çaları var. Məncə, iki xalqın eyni xarici sözə verdiyi müxtəlif məna çalarları xalqların təfəkkürünü, milli mentalitetini də əks etdirir. Yəni orta alman dəqiq müəyyən olunmuş qayda ilə yeknəsəq işləməkdə və yaşamaqda pis heç nə görmür, bunu uğura aparan zəruri yol sayır, orta rus və ya, məsələn, azərbaycanlını isə bu darıxdırır. Nəticəsi göz qabağında, Almaniyanı Rusiya tutuşdurmaq yetərlidir, xalqları, qurduqları dövlətləri göz  qabağında.

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5