“Hər küçədə minlərlə rejissor var”

14 Oktyabr 2011-ci ildə Tehran Apellyasiya məhkəməsi Cəfər Pənahinin şikayətini rədd etdi. Beləliklə, rejissor altı illik həbs cəzası və iyirmi illik kino çəkmək qadağası ilə üzləşdi. Buna qədər o, nüfuzlu Kann, Berlin, Venesiya, Lokarno festivallarında mükafatlar almışdı.  

Ona qarşı repressiyalar hələ bu hadisədən iki il əvvəl Mahmud Əhmədinejat (sabiq İran İslam Respublikası prezidenti – E.S.) hakimiyyətinə sərt tənqidlərlə çıxış edən zaman başlamışdı.

Bu müsahibə onun Monreal kino festivalında iştirakı zamanı “The Boston Phoenix” jurnalı əməkdaşları tərəfindən alınıb. Bu həm də onun azadlıqdakı son müsahibəsidir. Bu həftə (11 İyulda) rejissorun 54 yaşı tamam olur.

-          Festival günlərində yaşıl şərflərlə gəzirsiniz.  Bunun siyasi anlamı varmı?

-          Bu dostlarımla bərabər mənim ideyam idi. Əslində bu barışıq və sülh rəmzidir. Tehrandan bura gələn zaman xoşbəxtlikdən jüri tərəfindən belə gəzməyə heç bir qadağa olmadı. Biz rejissorlar kino yaratmaqla bərabər həm də sülh rəmzi olmalıyıq. Qoy mənə film çəkməyə icazə verməsinlər onsuz hər küçədə minlərlə rejissor var. İndi onlar rəqəmsal kameralar, telefonlar və primitiv texniki vasitələrlə belə film çəkə bilirlər.

-          Səsləndirdiyiniz fikirlərə görə İrana qayıtmaqdan çəkinmirsiniz?

-          Bura gəldiyim həftə içində Nedanın (Tehranda siyasi toqquşma zamanı həyatını itirən gənc qız – E.S) qəbrini ziyarət etməyə gedərkən ailəmlə birgə həbs olundum. Lakin ciddi sübut və kino ictimaiyyətinin dəstəyi ilə azad ola bildim. Həbs edilib edilməmək qorxum yoxdur. 

-          Filmlərinizdə dairə simvolundan tez-tez istifadə edirsiniz. Burada bir ironiya varmı? Demək istəyirsiniz otuz il əvvəl inqilab etmiş insanlar indi onu boğmağa çalışır? Yəni dairə qapanır?

-          Tamamilə doğrudur. Lakin hazırki rejimlə otuz il əvvəlki müqayisəolunmazdır. O dini ideloji xarakterlidir. Diktator rejimi dini ideoloji rejimdən müəyyən üstünlüyə malikdir. Mən müxalif deyiləm, sadəcə ölkəmin parçalanması və düzəlməsi mümkün olmayan vəziyyətə gəlməyini istəmirəm.

-          Filmlərinizin əksəriyyəti (“Dairə” “Ofsayd” daha sonra “Bu film deyil” “Pərdə”) İranda qadağan edilib. Bunun kino ənənələrinə təsiri varmı?

-          Kino sənayesi İranda dayanmır. Hazırda dövlət hesabına çəkilən xeyli keyfiyyətsiz və məzmunsuz filmlər var. Bir müsahibəmdə demişdim ki, İranda anderqraund kino təşəkkül tapır. Onlardan birini Bahman Qobadinin “Heç kim fars pişikləri haqqında bilmir” filmini Kann daha sonra San-Sebastyan festivalında gördük. İran kimi ölkələrdə qadağalar varsa deməli rejissorlar başqa yollarla daha yaxşı filmlər çəkəcəklər.

-          Bəs sizin yaradıcılığınız?

-          İran-İraq müharibəsinin son günü haqqında ssenarim var. Onu çəkməyi düşünürəm. iranda olmasa təbiət cəhətdən ona bənzər yer olmalıdır. Ancaq İranda çəkmək arzusundayam. Çünki həmişə hesab etmişəm ki, bu coğrafiyada doğulanlar ora haqqında çəkməlidirlər. Xaricə gedənlərə heç vaxt bəraət verməmişəm.   

-          Çəkilişlərinizə şərait yaradılmasa nə edəcəksiniz?

-          Evimdə oturub mobil telefonla belə çəkə bilərəm

-          Qərbdə kino təkcə əyləncə vasitəsi yox, həm də siyasi boyutu olan bir şeydir. Siz necə düşünürsünüz?

-          Bəli filmlər özündə bunları birləşdirə bilər. Qadağan olunmuş hər şey maraqlıdır. “Ofsayd” qadağan olunan zaman bir həftədən sonra pirat DVD-lər hamıda vardı. Cəmiyyəti, hakimiyyəti islah etmək üçün onun gücündən istifadə etmək olar.

-          Rejissor olmağa sizi hansısa film ruhlandırıbmı?

-          Bu çox illər bundan əvvəl baş verib. Vittorio de Sikanın “Velosiped oğruları” filmi həyatımı dəyişdi. Filmin əvvəlində velosipedi oğurlanan Riççi sonda özü oğurluq edir. Bu möhtəşəm səhnə idi. 

Hazırladı: Elmidar Süleymansoy

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5