Div

Div, yoxsa dövrümüzün “patriarxı”?
Rasim Qaraca “Kim yatmış kim oyaq” nağılının davamını yazsaydı, yəqin ki, adını “Yeddi nar çubuğu” qoyardı. Çünki nə qədər ki, Cırtdan və dostları arasında ikitirəlik var, çətin ki onlar qu quşu, əqrəb və nərə balığının tərpədə bilmədiyi arabanı hərəkətə gətirməyə nail olsunlar. Bu yəqin ki, inam və güvənlə bağlıdır, bu ikisi isə özlüyündə qətiyyətə bağlı. Qətiyyət isə fədakarlıq olmasa, tərəddüdə məğlub olar. Tərəddüd iradəni zəiflədər, zaman itkisinə, bəlkə də, ən gözəl fürsətlərin əldən çıxmasına səbəb olar. Divimiz söz yox, hələ uşaqlıqdan yaxşı tərbiyə görmüş, “Makiavelli” oxumuş atasından həyat dərsləri almışdır: “yadında qalsın oğlum, insanlar, onlara mərhəmətli davrandığın zaman, səninlə hesablaşmazlar” və ya “...bax sənin nənən bu “xalqa” yağlı əppək verməsəydi, onlar səni yarı yolda qoyub qaçardılar” və s. Məlum məsələdir ki, iki şeyin eyni bir vaxtda eyni məkanda olması qeyri-mümkündür. Belə olan halda, “hökmdar” mərhəmət və qorxu arasında seçim edəndə “çiy” süd əmmiş insanın elə öz “xeyri” üçün məhz qorxunu seçməli olur. N.Makiavelli: “...hansı daha yaxşıdır: hökmdarı sevmək, yoxsa ondan qorxmaq? Hökmdarı sevmək insanların qərar verəcəyi bir şey, ondan qorxmaq isə məhz hökmdarın, buna görə də müdrik bir hökmdarın başqalarından yox, məhz özündən asılı olan bir şeyə güvənməsi daha etibarlıdır; əsas olan odur ki, heç bir halda təbəələrinin nifrətinə tuş gəlməyəsən”. Qayıdıram nağılımıza. Cırtdanın “dostlar”ının onunla nə dərəcədə həmfikir olması, hələ Qənbərin “satqın” çıxmasından əvvəl də insanı düşündürür. Hər dəfəsində divin “Kim yatmış, kim oyaq” sözlərinə az qala bağıraraq “hamı yatıb, Cırtdan oyaq” deyən Cırtdanın səsinə heç bir dostcığazı oyanmır. Öz dərdini unudub xalqın dərdini çəkənin demirəm ki, yuxusu ərşə çəkilsin (burada maraqlı bir məqam odur ki, ayrı-ayrı motivlərdən də olsa, həm Cırtdan, həm də Div məhz xalqın dərdindən daim “oyanıq”dı), ən azından hər hansı bir hənirti yuxusuna haram qatmalı deyildimi? İndi isə dekonstruksiya olunmuş nağılın özünə dekonstruktiv yanaşmağa cəhd edək. Kiçik bir qeyd: Derrida bu anlayışın yardımı ilə mətnin daxili ziddiyyətliliyini ortaya qoymaq, təkcə təcrübəsiz “sadəlövh” oxucunun deyil, müəllifin özünün də nəzərindən qaçan “qalıq mənaları” üzə çıxarmağa cəhd göstərirdi.
“Mən heç də səni devirmək istəmirəm – Cırtdan etirazını bildirdi – sadəcə istəyirəm öz xalqımı xilas edəm...” Maraqlıdır, Cırtdan hardan bilir ki, “xalq” xilas olmaq istəyir? “Azacıq aşım, ağrımaz başım” deyən xalqın “ağrımayan başına dəsmal bağlamağa” dəyərmi? Hələ eramızdan əvvəl “çörək və tamaşa”ya qane olan xalq kütlələri o vaxtdan dövrümüzədək çoxmu dəyişib? Cırtdanın nəzərindəmi ki, məhz insanların ən yaxşı maraqlarından çıxış edən İsa Məsih elə xalqın gözü önündəcə çarmıxa çəkildi? Sizcə, yalnız Bulqakovun Pontiy Pilatımı buna görə bütün ömrü boyu vicdan əzabı çəkməliydi?
“...mən hər şeyi bilirəm. İstəyirsən sənə nağılın sonunu da danışım. Necə məni xəlbirlə suya göndərəcəksən, boynuma dəyirman daşı salıb çayda boğacaqsan”. Deməli, Div öz Cırtdanını gözləyir, sonunun qaçılmaz olduğunu bilir, buna görə də daim ayıqdır, hələ bəlkə də, Məlikməmməd tək axşamları gözünə yuxu getməsin deyə çeçələ barmağını çərtib duz da tökür. Ssenarini dəyişmək çətin məsələdir, tamaşanı yarıda kəsmək olar, amma final dəyişilməz qalacaq. Müdrik Div də bunu bilir.
Cırtdanın ən yaxın dostu Qənbərin onun haqqında yazdıqlarına bir daha nəzər salaq:
“Son beş ildə Cırtdanın bu səfsətə və sayıqlamaları, zərərli məfkurə və meyillər daşıyan əsərləri, həmçinin onun ziyalılarımıza atdığı bir sıra böhtanlar, ideologiyaməza qarşı bəzən passiv, bəzən də qeyri-səmimi münasibəti partiyamız tərəfindən dəfələrlə ifşa edilmişdir. O, bir neçə dəfə öz səhvlərini islah edəcəyinə söz vermişsə də yazdığı məqalələrdə öz sözünü yerinə yetirmək üçün heç bir hərəkət göstərməmişdir. Cırtdan, bu gün də nənəsinin gül balası olaraq ölkədə demokratiyanın bilavasitə inkişafında və onun böyük məsələlərinin həllində heç bir aktivlik göstərməyib... Bütün bunlara əsasən Cırtdanın həbs olunmasına və ya ölkə vətəndaşlığından xaric edilməsinə möhkəm əsaslarımız vardır”. Kim bilir, bəlkə elə Qənbər əzəl başdan onların gizli iclaslarının dinlənildiyini bilirdi, elə bəlkə, cırtdanı xilas etmək üçün, onu xalqının gələcək lideri kimi gördüyü üçün əslində düşünmədiyi sözləri deyərək qorumaq istəyirdi. Bəzən anamız da bizə zəhər kimi dərman içməyə məcbur edir, lakin bunun məlhəm olduğunu bildiyimizdən biz ona heç vaxt qəzəblənmirik. Burda digər maraqlı məqam odur ki, əgər Qənbər və digər dostlar həqiqətən də, xain çıxmışsa və Cırtdan onları illər boyu özünə dost bilmişsə, onun nüfuzuna bir xələl gəlmirmi ki? Minlərlə insan içində özünə üç-beş nəfər həqiqi yoldaş, dost tapa bilməyən, “aldadılan”, “fil qulağında yuxuya verilən” Cırtdan xalqı xilas edə bilərmi?
Divimizin Cırtdanı belə tez ələ gətirməsi (ona “öldürücü” yerlərdən zərbələr endirməklə: əvvəlcə hisslərinə: “dostunun satqınlığı”, eqosuna: “şəxsiyyətinə yüksək qiymət qoymaq, hörmətlə yanaşma, canıyananlıq, tamahına: “bir ovuc dollar paçkası” – bu məhz axırda gəlməli idi, çünki qüruruna toxunulacaq şəkildə verilən “pay”dan yalnız ən alçaq insanlar imtina etməz. Həm də fikir verin, görün Div necə həssasdır, Cırtdanın qürurunu necə oxşayır: “...al bu pulları, yaz, yarat, intellektual işlərlə məşğul ol”, demir ki, get özünə bir maşın al, ye-iç kef elə, sən də bu beş günlük dünyada bir gün gör, o yəqin, fikirləşib ki, insanın, hətta ən alçaq insanın belə həyatda tək amalı “qarnı” olsa, heyvandan fərqlənməz) bizdə belə bir şübhə oyada bilər ki, bəlkə elə, Cırtdan yalandan “səs-küy” salıbmış ki, özünə Div kimilərin diqqətini cəlb etsin və “ürəyəyatan” şəkildə “susdurulsun”? Halbuki, bir azca ağlı olan Cırtdanı bu “sövdələşmə” ayıltmalı, özünə, öz qüvvəsinə inamı daha da qüvvətləndirməli, tutduğu yolun düzgünlüyünə bir daha əmin etməli idi. O hər halda xalqın adını dilinə gətirmişdisə, bu hərəkəti ilə nəinki öz mənliyini, bütün xalqı satmış oldu.
Beləcə, nağılımızın sonuna yaxınlaşdıq: Cırtdan həyatının ən dərin yuxusuna getdi, Div isə bayıra çıxıb manqal üçün odun toplamağa başladı. Kim yatmış – Cırtdan, kim oyaq – Div. Məqaləmə Divin ölümündən sonra tapılan və atasına müraciətlə yazdığı gündəlikdən həmin gün üçün yazdığı sözlərlə yekun vururam: “Atacan, bilmirəm, sevinimmi, yoxsa kədərlənimmi. Bu Cırtdan da qəlp çıxdı. Gözüm yenə də yollarda qaldı. Qorxu içində yaşamaq da bir şey deyil”.
P.S. Hara getməli? İt hürən tərəfə, yoxsa işıq gələn tərəfə? Nə qədər ki hara gedəcəyini bilmirsən, hansı yolla gedəcəyin fərq etməz.  

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5