Qanımızın tərkibi günahkardır ki, büdcəmiz yeyilib dağıdılır?

Nərmin Kamal

Britaniya bələdiyyə seçkilərində bir azərbaycanlının qalib gəlməsi haqda xəbəri BBC Azərbaycancanın Facebook səhifəsində belə şərh edirlər: “Bu adam hər kimdirsə, İngiltərədə boş ərazi qalmayacaq, torpaq al-veri edəcək”, “Yeyib dağıdacaq büdcəni”, “İngilisləri başa salar rüşvəti necə almaq lazımdır”...

Onlar fikirləşirlər ki, fırıldaqçılıq, pulgirlik, rüşvətxorluq biz azərbaycanlıların özünəməxsus xüsusiyyətimizdir. Dolayısıyla, düşünürlər ki, ona görə ölkədə bu gün dərəbəylik hökm sürür ki, biz özümüz düz adam deyilik.

Onların fikrincə, dövləti idarə edənlərin qurduğu siyasi sistem yox, qanımızın tərkibi günahkardır ki, büdcəmiz yeyilib dağıdılır, bələdiyyələr torpaq al-veri edir, vəzifələr pulla satılıb alınır, əlinə ən kiçik fürsət düşən şəxslər camaatı soyur...

Vətəndaşlar bu dərəcədə bədbinliyə qapılıblar. Gözlərini açandan dörd tərəflərində o qədər pulgir və rüşvətxor sədrlər, müdirlər, rəislər, polislər, müəllimlər, həkimlər görüblər ki, özlərinə və bir-birlərinə hörmətləri itib.

Tanrının özünün bizi rüşvətxor, yeyib-dağıdan, fırıldaqçı, bir-birinin haqqıyla al-ver edən yaratdığına inanıblar. İndi eşidəndə ki, dünyanın başqa yerində bir azərbaycanlı bələdiyyə sədri olub, o azərbaycanlıdan da bədgüman olurlar.

İdarəetmə və inkişaf

Azərbaycanda bəzi insanlar bu gün həqiqətən də bir-birinin haqqıyla al-ver edirlər.

Baxırsan ki, bir balaca vəzifəsi olanlar ailə üzvlərini öz işçiləri kimi göstərib idarəsinə ayrılan puldan onların adına maaş və səfər xərcləri silir, Ordunun əsgərlərini aparıb şəxsi bağında işlətmək kimi məsələlərlə ad çıxarırlar.

Vəzifəsi olmayan sadə camaatsa ən mürəkkəb elektron qaz, işıq sayğaclarına da müdaxilə etmək üçün baş sındırır.

Rüşvətxorluq, fırıldaqçılıq aramızda nə qədər çox yayılsa belə, ona milli xüsusiyyət kimi baxmaq səhvdir, o baxışın elmi əsası yoxdur.

Tarix göstərib ki, həmin toksinlər pis idarəetmədə və pis inkişafdadır!

Var inkişaf etmiş xalqlar, var inkişaf etməkdə olan xalqlar. Dövləti idarə edənlər insanların inkişafına görə də cavabdehdirlər.

Bizim tariximizdə Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti də, Sovet İttifaqı da xalqı mənən inkişaf etdirmək məsələsinə böyük əhəmiyyət verib, insana – fərdə yanaşmada inkişafçı layihələr olublar.

Bugünkü Azərbaycan hakimiyyəti haqda isə belə demək olmur, o, daha çox bərpaçıdır cəmiyyət və mənəviyyat məsələlərində...

Qərb ölkələrində hətta insan inkişafının konkret standartı yaradılıb. Hələ məktəb yaşlarından uşaqlara Böyük Beşlik (“Big Five”) öyrədilir: Vicdanlılıq, Məsuliyyətlilik, Yeniliklərə açıq olmaq, Nikbin olmaq, Emosional tarazlıq. Bizə isə dünyanı dərk etdiyimiz vaxtda pis nümunələrlə dolu mühit göstərirlər.

20-ci əsrin çox hörmətli psixoloqu Karl Yaspers cəmi üç sözlə izah edib vəziyyəti: “İnsan situasiyada mövcuddur”. Bir situasiyada bu cür davranan eyni insan ayrı situasiyaya, ayrı mühitə düşəndə ayrı cür davranış göstərir.

Ortada bir böyük nümunə var. Şimali Koreya ilə Cənubi Koreyada yaşayan xalq eyni xalqdır. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Şimali Koreya Sovet İttifaqının nəzarətinə düşdü, Cənubi Koreya isə ABŞ-ın.

Onlar cəmi altmış-yetmiş il fərqli idarəçilik sistemlərində yaşadıqdan sonra şimalda əcaib bir toplum əmələ gəldi, cənubda isə dünyanın on ən inkişaf etmiş dövlətlərindən birini görürük. İndi biz şimalda baş verənlərə baxıb koreyalılara məsələn, “şahsevən xalq”, “yaltaq xalq” deyə bilərikmi?! Yox, çünki cənubda eyni xalq başqa idarəetmə sistemində başqa cür yaşayır və yaradır.

Yaxud çoxları deyir ki, mən Bakıda olanda svetaforlara heç fikir vermədən yolu istədiyim vaxt istədiyim şəkildə keçirəm, heç piyadaları pusaraq qəfil tutub cərimələyən polislərdən də çəkinmirəm; ancaq Qərb ölkələrinə düşəndə heç kəs məni məcbur etmədiyi halda neçə dəqiqə yolun kənarında durub yaşıl işığı gözləyirəm. Orada o normadır, burada bu. Koqnitiv vəziyyətdir. Yaxşı sistemdə sən öz pis vərdişlərinlə azlıqda qaldığını görür, onlardan arınırsan.

İngilislər özləri bu barədə nə deyirlər?

Bir neçə il bundan əvvəl, yay vaxtı üç qərbli jurnalisti Bakıyla tanış edirdim. Birlikdə çay içdik, bizimlə olan tanışlardan biri onların başa düşmədiyi Azərbaycan dilində mənə dedi: “Sən elə çalış həmişə xaricilərlə dostluq elə, bizim millətdən nə qədər uzaq olsan o qədər yaxşıdır, yoxsa ancaq ziyan görərsən”.

İngilis qonaq məndən söhbətin nədən getdiyini soruşdu. Pilləkənləri düşə-düşə söhbəti olduğu kimi çatdırdım ona. Bunu eşidən kimi tarixi bir cavab verdi mənə.

Dedi, keçmişə baxsan, biz dünyanın yarısından çoxuna ağalıq eləmişik, nəhəng imperiyamız olub. Əcdadlarımız başqa qitələrdəki bir çox ölkələrə daxil olanda heç silaha ehtiyac olmurdu.

Çünki oralar sənin tanışların kimi düşünən insanlarla dolu idi. Həmin düşüncə bizə müstəmləkələr əldə etməkdə çox kömək olub.

Yerli kiçik xalqlar öz qüvvələrini və potensilallarını aşağı qiymətləndirirdilər, özləri haqda deyirdilər ki, bizimkilər heç bir yaxşı işə qadir deyillər, ona görə də qoy xaricilər gəlib bizim üçün yol çəksinlər, həkimxana tiksinlər, qayda-qanun yaratsınlar, bizə yiyəlik etsinlər.

“Düzdür, sonradan daxili milli azadlıq hərəkatı alovlanırdı onlarda. Ancaq başlayanda hər şey belə başlanırdı”.

Mənbə: bbcazeri.com

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5