Rəhim Əliyev. Xalaqızılar (novella)
27-09-2024
27-09-2024
10-08-2024
27-07-2024
Bu gün yağış yağırdı. Göylər bu gün yaş idi.
Nəmli gözlərdən xoşun gəlir, bilirəm. Mənim gözlərimi heç vaxt nəm görməmisən. Tamarzısan göz yaşıma. Bax göylərə. Buludlar axıdır gözünün yaşını, bax. Sonra pəncərələr açılacaq, evlərə sərin payız havası almaqdan ötrü. Ciblərdə mobil telefonlar səslənəcək, yağışa görə təxirə salınmış görüşləri bərpa etməkdən ötrü. Adamlar yağış gölməçələrində ayaqlarını şappıldada-şappıldada harasa tələsəcək - biri xoş xəbər aparmağa, biri bəd xəbər almağa, birinə işdən qovulması haqda məlumat veriləcək, o birinə aliment kəsiləcək, başqa birinə ilk dəfə “sevirəm” söyləniləcək. Eh, insanlar, talelər...
Xoşlayıram, yağış narın-narın, tənbəl-tənbəl səpələyəndə. Havanı qoxulamağı xoşlayıram, yağışın təravətini duymağı, bir də nəm torpağın iyini. Şəhərin həyasız quşları adamlardan çəkinmədən yağış nohurlarından su içir, dimdikləri ilə lələklərini təmizləyirlər. Heç nə veclərinə deyil. Kiçicik olmaları bir üstünlük verib onlara - yerə yaxınlıq, torpağın iyini daha yaxşı duyurlar.
Yağışlı havada yuxarıdan şəhərə tamaşa edəsən. İri prospektlər, güzgüyə dönmüş küçələr, hisi-tozu yuyulmuş ağaclar, ağaclar dibindəki qızılı xəzəl... Belə yağışda maşın selində olmağı xoşlayıram. Qoy tıxaclar yaransın, hava axşama doğru əyilsin. Bilməyim, qaş qaralana mənzil başına yetişəcəm ya yox. Qoy axtarsınlar məni, narahat olsunlar, zəng çalsınlar, qaldırmayım, - ”zəng çatmadı”.. Lirik bir melodiya tapım. Səsini azaldım, yalnız mənimçün oxusun. Musiqi sədaları altında maşının tısbağa yerişi adamı əsəbiləşdirmir, əksinə. Heç istəmirsən, getdiyin yerə gedib çatasan. Düşünməyə əlinə imkan düşüb, istifadə elə. Ya düşünməməyə?.... hər şeyi unutmağa, hər şeyin üstündən xətt çəkməyə. Yağ, yağış, yağ, apar məni uzaqlara...
Körpüləri xoşlayıram. Onların altından, üstündən keçən maşın axınını..., özü də qaş qaralanda, payızın sərinində. Hamı evinə tələsir, çox tələsənlər və çox narahatlar siqnal səslərindən bəlli.
Bir də, xoşlayıram yağış dənizə yağanda. “Dolu dəryaya yağar” ifadəsini xatırlayıb bilaixtiyar gülümsəyirəm. Bir anlıq təsəvvür edirəm: yağış hər tərəfə yağır, dənizə çatanda “susub, səsini kəsir” ki, bura dənizdir, bura onsuz da yaşdır. Dənizə baş qoşmayım, sahillərinə yağım. Damlaların dəniz səthi ilə təmasını xoşlayıram və bu təmasdan doğan dairəcikləri. O dairəciklər hərəsi bir damla taleyidir. Damlalar şappıltı ilə suya düşür və başlayır öz taleyini yaşamağa. Düzdür, bir-birinə çox bənzəyir bu damcı talelər..
Yağış kəsəndən sonra sahildə oturub, axşam düşməsini gözləyəsən. Dənizin özünə baxmayasan, yox. Xoşlamıram, özü də toran qovuşandan sonra. O mənə böyük bir qır qazanını xatırladır, ətrafında şeytanlar uzun tiyələrlə durub qarışdırdıqları iri bir çəlləyi,... ya da ucsuz-bucaqsız bataqlığı. Yox, dənizə heç gözümün ucuyla da baxmazdım. Qan rəngli qürubları seyr edərdim. Axşam alatoranında məndən uzaqlaşan dənizə “sahillə məni təkbətək qoyub, getmə” deyərdim.
Şıdırğı yağışı da xoşlayıram. Təbiətin şıltağını, dəlisovluğunu. Amma külək olmasın, sadəcə göyün navalçaları açılsın, axıtsın yerə selini-suyunu. Təbiət yaxasını cırıb ağlasın. Mən də evdən seyr edim, pəncərə arxasından. İri pəncərə qırağı olsun, orda oturum. Evdə işığı söndürüm, pişiyimi qucağıma alım, onun yumşaq tüklərini sığallaya-sığallaya burnumu soyuq, tərli şüşəyə söykəyib baxım. Yanımda şam olsun, tam qaranlıq xoşlamıram. Tam zülmətdə qaranlığın dadını bilmirəm.Hardansa işıq süzülməlidir.
Hətta əynimdə nə olmasını da təsəvvür edirəm. Açıq-qəhvəyi köhnə sviterim, dizləri sürtülmüş dar cins şalvarım. Sviterin qollarını çəkirəm dirsəyə qədər, darıxdırır məni. Bir qolumda saat, o birində gümüş bilərziyim. Boynumda həmayil, ondan heç vaxt ayrılmıram, yay-qış, gecə-gündüz mənimlədi. Saçımsa kürəyimdə, qıvrılır, üzümə dağılır, mənə mane olur, amma mən yığmıram onu, qoy əsəblərimi qıdıqlasın bir az. Mən ancaq fikirləşəndə saçımı yığıram. Bir də vacib rəsmi görüşə gedəndə. İndi mən heç nə eləmirəm, sadəcə yağışa baxıram.
......bu kiçicik xəyalımı gerçəkləşdirirəm. Böyük arzularımı tezlıklə həyata keçirə bilmirəm, kiçik şıltaqlıqlarıma isə göz yummuram. Pəncərə qırağında otururam. Göylər istəyimi duyurmuş kimi şivən qoparıb, dəlicəsinə ağlamağa başlayır.
Otağım qaranlıq, yanımda şam, dizlərim üstündə pişik, büzüşüb yatıb. Pəncərəmin altında şəhər nəfəs alır. Gecə işıqları meşədə uçuşan işıldaquşları xatırladır. Qaranlıq öz hamilə qarnını gərib köhnə məhəllələrin, təzə göydələnlərin üzərinə. Yağış yuyur şəhərin günahlarını. Belə havada təkəm-tükəm insanlar da görünür küçələrdə. Çətirlə yağışdan birtəhər qorunaraq, nohurlu küçələrdə sərt ziqzaqlar cızırlar. Bəzilərinin heç çətiri də yoxdur. Çıpa-çıp su içindədirlər. Amma bu onları narahat eləmir, görünür, başlarını dik tutub, şəstlə yeriyirlər, sanki qorxmurlar yağışdan. Belələrinə, təbiətin qovğasından qorxmayanlara xüsusi ehtiramım olub həmişə. Bunlar öz kiçicik insan Mənlərini təbiətə qarşı qoyanlardır.
O qədər məmnunam ki,... ya pişiyin təsirindəndir, bilmirəm, amma məni yuxu aparır. İstəyirəm gözlərimi yumum yatım və mütləq nəsə görüm. Sakit tonlu bir röya. Fikirləşirəm, əgər yuxularımçun proqram tuta bilsəydim, bunu dəqiq eləyərdim. Görmək istədiyim yuxuları görərdim, axtardığım adamlarla görüşərdım. Sonra var gücümlə əlləşərdim ki, məni arzularıma çatdıran yuxularım çin olsun.
..... səslər eşidilir. Ayırdılar məni xəyallarımdan... Qonşularımdı. Cavan ailə. Qadının da, kişinin də səsini çox yaxşı tanıyıram. Tez-tez sözləri çəp gəlir, yola gedə bilmirlər, səssiz-səmirsiz yaşamaq maraqsız gəlir onlara. Bazar günləri oğlan tez-tez harasa çıxıb gedir, itir bir sutkalıq. İşdən sonra hər axşam evə dönmür. Gözləyirlər onu, gözləyirlər.... hətta xörəyini qızdırıb plitə üzərində saxlayırlar, süfrə açırlar onun üçün, osa gəlmir. Amma eşitdiyimə görə özləri evlənmişdilər, necə deyərlər, sevib-seçib. Yeri gəlmişkən, məhz belə, yəni uca hisslər üzərində qurulan ailələrin bir çoxunun dağılmasının şahidi olmuşam. Səbəb: anlaşılmazlıq. Bütün sualları kəsən leytmotiv: “əclafın biriymiş, tanımamışam”. Mənə isə çatmır, qətiyyən çatmır, necə olur ki, illərlə görüşdüyün, gedib-gəldiyin, birgə bayramlar yola saldığın birisini tanımayasan? Yəni belə maskalanmışdı?....
Nə isə, qayıdaq qonşuma. Elə qapının ağzındaca sözləşdilər, o getdi. Getdi, arxasınca qapını bağladılar. Amma o hələ bilmirdi ki, bu son gedişidir. Daha onunçun qapını açmayacaqlar, onu evə buraxmayacaqlar. Çünki səbir kasası dolub artıq. Bu, son hədd idi, son hədə, qışqırıq, göz yaşları və ümidlərin də sonuncusu idi, hansı ki, param-parça oldu. Gərək belə qırılanana qədər naziltməyəsən heç şeyi.... Ona yazığım gəldi bir anlıq. Belə havada heç iti də evdən qovmazdılar. Onusa qovdular..., bilsəydi, heç işdən evə qayıtmazdı.
Budur, çıxdı küçəyə, heç çətir də vermədilər ona, ya özü götürmədi.....çox qürurlu adamdı qonşum. Qürurlu və zavallı... Onu müşayiət edirəm gözlərimlə..., gözdən itənə qədər. Ürəyimdə ona səbr və təmkin diləyirəm. Onunçun indi pisdi, çox pis. Amma bilmək olmaz, bəlkə ona elə bu lazımmış? Bəlkə bu epizodla gələcək xoş günlərinə imza atmış olur? Biz insanlar başımıza gələnləri həmən zaman kəsiyində tədqiq edib, pisi pis görürük, yaxşını yaxşı. Amma üstündən vaxt aşanda, məlum olur ki, o vaxtki pis yaxşılığaymış, yaxşı bildiyimiz isə əksinə....
Yağışsa yağır.... Pişiksə yatır..... Şəhərin günahları yuyulur, damla-damla. Bəlkə mən də çıxım dayanım küçədə, qoy yağış mənimkiləri də yusun.., günahlarımı.., ya bəlkə heç gücü çatmadı. Ayaqlarım keyidi pəncərə qırağında oturmaqdan.
Bir əsatir xatırladım. Göyün üzündə cırtdanların anası yaşayırmış. O cırtdanların ki, özləri yerin altında qərarlaşıb, bütöv bir cəmlik, tam bir sivilizasiya mövcudluğunda. Balaca, yox, cıppılı, saqqalları dizlərində, hirsli, eqoist varlıqlar. Qızıla son dərəcə həris oğru cırtdanlar. Yağan yağış onların anasının göz yaşlarıdır. Yuxarıdan oğlanlarının hərəkətlərinə baxır, bir şey edə bilmir, güc verir göz yaşlarına. Ağla ki, ağlayasan. Göz yaşları, yəni yağış damlaları hopur torpağa. Torpaq qatını keçəndən sonra mirvari dənəciklərinə çevrilir. Bu dənəcikləri onun oğlanları birər-birər gəzib yığır, bütün yeraltı məkandan, kölgələr krallıqlarından. Öz canları bahasına. Yəni risklə, filan-beşməkan. Toplayıb sayırlar. Neçə sandıq topladıq? Bu say müəyyən həddə çatanda, cırtdanlardan biri (məhz kim, bunu püşk atmaqla özləri seçir) yeraltı əsarətdən canını qurtarır. Onun karması dəyişdirilir, adam qiyafəsinə salınıb, yerin üstünə göndərilir. Göndərilir ki, insan həyatı yaşasın, insan kimi. Yəni bizlərə daha irəli getmiş varlıqlar kimi baxırlar, amma mən deməzdim... Nə isə, mənim nə düşündüyümün mətləbə heç bir dəxli yoxdur, ona görə düşüncələrimi özümə saxlayım, söhbət indi cırtdanlardan gedir. Yer səthinə göndərilmiş cırtdan burdakı insan həyatını sona vurduqdan sonra bizlər kimi ölmür, göylərə çəkilir, anasının yanına və orda, səma ierarxiyasında özünə münasib yer tutur (baxır burda necə yaşayıb, nələr qaynadıb. Əgər göylərə layiq deyilsə, yenidən öz qardaşlarının yanına göndərilir). Ana isə ağlamağından qalmır. Elə hey ağlayır ki, o birilərini də yer səthinə qaldıra bilsin.
Belə... Yağış kəsmək bilmir. Mən durum gedim. Pişiyi yerinə qoyum, özümə şərab süzüm. Bir vacib zəng çalmalıyam. Bir vacib məktub qəbul etməliyəm bu gecə. Əvvəlcə eyvanın qapısını açım, otağı buzladım. Üşüyəndə real dünyanın reallığına daha qəti inanıram. Dırnaqlarımı keçirirəm onun “ovuclarına”, bütün nikbin-bədbin fikirlər məni tərk edir, hiss edirəm ki, yaşayıram...
Qonşudan yenə səslər gəlir. Kimsə qapını döyəcləyir, özü də inadla. Ba! Ola bilməz! Yəni proqnozumda yanılmışam mən? Qonşum qayıdıb gəldi ya...?
Bütün təqsirlər yağışdadır!