AZAD  QARADƏRƏLİ   

    Hekayə          

            -Zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz.....

            Bu səsin hardan gəldiyini kəsdirmək istəsəm də, fəhm edə bilmədim. Elə bil nəyisə aramsız surətdə kəsib-doğrayırdılar. Ya da sanasan adamı, yaxud heyvanı elektrikə qoşmuşdular. (Bunu görmüşdüm: kəndimizdə  Əmir adında ağıldan zayıl bir oğlan yerə düşmüş elektrik naqilinin yandırdığı çəpici xilas etmək istəyəndə özü də yanıb çəpicin leşinə qarışmışdı.)  Yaxud  haçansa gördüyüm  “Yaşıl mil” filmindəki kimi birini elektrik stuluna oturtmuşdular?.. Yanıq iyi də gəlirdi...

            Bu hətərən-pətərən düşüncələrdən xilas olmağa çalışsam da, bir şey alınmırdı. O səs get-gedə daha güclü, daha yaxından eşidilir, ruhunmu belə kəsib keçirdi. Hardasa kəshakəs idi...

                                     ***

            ...-Sizi deyə bilmərəm, amma  gözümlə görmədiyim, əlimlə toxunmadığım, ruhumla duymadığım bir şey mənlik deyil...

            -Nə təhər yanı?

            -Məllim, elə de, biz də başa düşək dənə...

            Plasmas  fincandakı çayımdan bir qurtum alıram və bu taxta satan köpək uşaqlarını – taxtabaşları başa salmağa çalışıram:

            -Baxın bu fincana, bunda çay içəndə gözünü yum, guya hesab elə ki, sən xrustal stəkanda kəkotulu çay içirsən... Buna  özünü inandıra bilərsən?

            Nisbətən cavan Taxta mızıldanır:

            -Ə, bı kişi danışanda az qalıram gedəm özümü atam o içində beş ton mal olan TIR-ın altına də...

            Orta yaşlı  Taxta  əlini əlinə vurub gülür, sonra qışqıra-qışqıra (o, əslində qışqırmır, elə danışığı belədir) deyir:

            -Atoya nəhlət yalan deyən, bı məllim gipnozçudu! Mıyı nəşə deyirəm? Elə danışır ki, mən də istiyirəm başımı vuram duvara!

            Aşkar görünürdü ki, bu yazıqlar belə sözlər eşitməyiblər. Eşitdikləri ancaq qeybət, söyüş, bir də bir-birinə atış gəlmək olub. İndi mənim hərdən bunlara qoşulub nəsə danışmağım yazıqların nazik yerlərinə toxunur. Hə, bə nədi? Ən kobud, ən taxta, ən murdar insan da sonacan korlanmayıb. Əgər onun sinəsindəki ət parçası hələ döyünürsə, beyni pozulmayıbsa, demək ümidi üzmək olmaz.

            Mən yaşda olan Taxta o birilərdən fərqli olaraq hələ danışmır. Guya özünü ağır satır. Nazik siqaretini sümürüb bir az aralıda saxladığı ən son marka “NİSSAN-QAŞQAY” markalı maşınının açarını oynada-oynada haralara isə baxır və elə bil özünü bu məclisdə bilmir. Düzü, bu yaşıdım  Taxtadan heç vaxt xoşum gəlməyib, baxmayaraq ki, digər iki Taxtadan fərqli olaraq bu mənim yerlimdir.

            Nəysə, çox taxta-tuxta deyirəm, sizi də çaşdırıram. Məsələ belədir: mən yazıçıyam. Özü də başqalarından fərqli olaraq, gördüyümü yazıram. Elə buna görə də, işlədiyim qəzetdən çıxardıblar məni. Kitablarım  az-çox satılsa da, gəlir-filan yoxdur. Çünki nəşriyyatlar mənə hörmət edib kitabımı  pulsuz buraxsalar da, bir qəpik də  qonarar-filan ödəmirlər. Bilirəm, dünyanın heç bir yerində belə şey yoxdur, amma neyniyə billəm ki, mənim qismətimə  belə bir ölkədə yaşamaq nəsib olub?.. Həəə, nə başınızı ağrıdım, demək düz bir il işsiz gəzəndən sonra gəlib çıxmışam həmən bu taxta-şalban satılan yerə. Buranın sahibi kimdir, bilmirəm, heç bilmək də istəmirəm. (Yalançılar sözü, guya “91-lər”dən olan bir deputatdır. Əlinin üstdə əl olmayan bu adamın yuxarılarda bir sözü iki deyil.) Məni bura həmən bahalı maşının yiyəsi  yaşıdım Taxta çağırıb. Bilirdi ki, işsizəm, bilirdi ki, kompüterlə işləməyi bacarıram, bilirdi ki, dünyanın harasıyla desən beş dəqiqəyə facebok vasitəsilə əlaqə qura bilirəm... Xüləs, bilirdi ki, çox şey bacarıram. Ona görə mənə burda bir balaca kabinet kimi düzəltdirib, ayda 5-6 yüz dollar da maaş verir və deyir ki, bu xəbəri bura göndər: “Sizin əmanətiniz çatdı”. Bunu da bura: “Bizim vaqonlara  yaş taxta vurmayın, yolda əyilir, zay olur.” Bunu da bura: “Bizim şef sizin şefə salam deyir. Pulun qalanını göndərdik.” Və həkəza...

            Mən bunların söhbətinə-filanına az-az qoşuluram. İçki məclislərinə isə heç yovumaram. Bir dəfə xahiş-minnətlə oturdum, gördüm ləzzətini. Elə kobud zarafat edirlər ki, ətim çimçəşdi. Əgər o aldığım pulun dərdi olmasaydı, çətin ki, bir də buralara ayaq basaydım. Neynim, yoxa lənət...

            Son işlədiyim qəzetin qəribə adı vardı: “Unikal həyat”. Demək, baş redaktordur, mənəm, bir də  vaxtilə mənimlə radioda bir yerdə işləyən İmran  Su adlı gəncdir, oturmuşuq çayxanada. Mən konfet kağızını büküb qoydum boş stəkana, zatən daha çay da içməyəcəkdim. Bunu görən baş redaktor  barmağını stəkanıma uzatdı:

            -Bu nəzakətsizlikdir! Konfet kağızını çıxardın stəkandan!

            Təəccüblə ona baxdım və çiyinlərimi çəkdim. Amma o get-gedə qızışır və mənə əmr edirdi:

            -Götür deyirəm o konfet kağızını! Sən jurnalistsən, camaat səndən mədəniyyət əxz eləməlidir! Bizim mentalitetetimiz var? Bizim...

            Bəlkə də işimin xatirinə dözərdim. Amma bu gənc oğlan mənə elə baxırdı ki, elə bil baxışlarıyla yalvarırdı: “Nolar, məllim, sınmayın, bu itin cavabını verin...”

            Stəkandan konfet kağızını çıxartmağına çıxartdım, amma büküb düz baş redaktorun sifətinə çırparaq çayxananı tərk etdim. Beləcə, “Unukal həyat” unikallığını itirdi.

            Qoy bunu burda qoyum, sizə yazılarım çıxan  bir saytdan danışım.

            Deməli, eşitdim ki, təzə sayt açılır. Özü də ədəbiyyat-incəsənət yönümlü olacaq. Saytın rəhbəri olan xanımın bundan başqa düz üç saytı və iki qəzeti vardı. Mən bu holdinqin rəhbəri olan Nuran xanımı yaxşı tanısam da, (o, əvvəllər çox ciddi bir müxalifət qəzetində işləyirdi,  mən də orada çıxan bir jurnalda  çalışırdım; sonra qəzet də yönünü dəyişdi, xanım da keçdi hökümət tərəfə) saytlarının və qəzetlərinin pulunu kimlərin verdiyini bilmirdim. Amma yaxşı qonararları olduğunu deyirdilər. Mən də başladım ora köşələr, esselər yazmağa. İki-üç ay babat qonarar da verdilər. Hətta gənc baş redaktor facebokda divarıma yazmışdı ki, bir biz tərəfə gəlin, bəlkə ştat açıldı, sizin kimi bir ustaya ehtiyacımız var.

        Nəysə, ya allah, deyib, getdim  holdinqə.

        Əli qələm tutan bütün müxalifətçi yazarlar burdaydı. Gözüm kəlləmə çıxdı: həm radikal köşə yazarı, həm romançı, həm də şair kimi ad çıxardan  Hörmüz  Müşərrəf ( biz onu belə çağırardıq) quzu balası kimi oturub hansısa  oliqarxın  saxladığı müğınninin  alt paltarının rəngindən, maşınının qiymətindən bəhs edən məqaləni ciddi-cəhdlə redəktə edirdi.  Eni ilə boyu bir olan Rəfiqə  Rəqibqızı  hansısa gənc şairi salmışdı çənəsinin altına, ona poetik mətnin kreativ gələnəklərini izah edirdi. (Bu xanım bir zaman dərs dediyim yaradıcılıq studiyasında çalışırdı və bir gün gəlib mənim dərsimdə oturdu, başladı özü üçün qeydlər eləməyə... elə o “qeydlər” mənim axırıma çıxdı – xanımın casusluq məharəti məni işimdən elədi, özü də işdən azad etmə əmrində yazmışdılar ki, tələbələrin xahişi ilə filankəs studiyada mühazirə söyləməkdən azad edilir... bunu mənə sonralar tələbələr danışmışdılar.) Məni görən kimi hamısı aldı üstümü, qucaqladılıar, öpdülər... Dizinin arasına qoyduğu “Zolotoy kalço” arağından süzüb asta-asta vuran baş redaktor (o vaxtilə adı dillər əzbəri bir şair idi, bu saytın pulları istedadının axırına çıxdı) dili dolaşa-dolaşa  mənə xoş gəldin elədi. Haşan-kaşanla məni apardılar şef xanımın yanına.  Vaxtilə suyuşirin bir qız olan Nuran xanım indi  köhnə qarfiniyalar kimi geyinmiş, xanım-xatın bir gəlin olmuşdu. Düzü, elə onda da kəsirdim bundan, amma hamımızın hörmət bəslədiyimiz  yaraşıqlı bir zabitlə gəzirdi deyin, özümü yığışdırırdım. Nəysə, xanımı təpədən dırnağa süzüb salam verdim. O da mənə yarıkönül əleyk eləyib başladı kompüterdə nəsə axtarmağa. “Dur get var ki, gəl otur ondan yaxşıdı” misalını düşünüb  qımzanmaq istədim, xanım bunu görüb əlini əlimin üstə qoydu, soyuq-soyuq gülümsündü:

            -Bağışlayın, əlimdə elə vacib iş var ki... siz luçşe gələn həftə gəlin, ya da o biri... ya da ki heç gəlməyin, mən sizi çağırtdıraram...

            Mənim it sifətim çönürdü yavaş-yavaş. (Bir qadın tanıyırdım: oğluna elçiliyə gələndə demişdi ki, gədəmizin bir həlim xasiyyəti var, murdar suya qoy, iç. Elə ki toy oldu, gəlinlərini apardılar, toydan bircə ay sonra  qudasına azaylanmışdı: bacı, bizim gədənin bir murdar xasiyyəti var, deməli dəyil... qıza deynən, cavab-zad qaytarmasın, vurub eləyər, qana düşərik... hə, çox murdar xasiyyəti var... İndi mənim də o xanım demiş, murdar xasiyyətim qayıdırdı.)

            -Zabit dostumuz necədir? Mayoru deyirəm? Görüşüb-eləyirsiniz yenə?

            Qadın suya döndü. Dedim bu saat axıb töküləcək kompüterin klaviaturasını zay eləyəcək. “Iıı” elədi və daha səsi çıxmadı. Üzünə çökən meyit rəngi  gözəlliyini  də bircə anda heç elədi.

            Mən bilirdim ki, o zabit bunun qızlığını alandan sonra bir-iki ay da fırladıb,  atmışdı. Bu da həmin müxalifət qəzetindəki oğlanlarla qarpışa-qarpışa bir gün  döyüş zonasındakı rayonların birinə gedib çıxır və necə olursa, həmin rayonun icra başçısı ilə tanış olur və başçı onu  neçə aysa rayonda saxlayır. Elə o ilin payızında keçirilən parlament seçkilərində başçının məsləhətiylə müxalifətçi kimi  deputatlığa namizədliyini irəli sürürlər həmin rayondan. Həm müxalifət adı, həm başçının hörmət-izzəti və pulu işə yarayır - xanım deputat olur. (Əslində başçı respublikada nüfuzu olan adam idi. Qardaşı da böyük vəzifə sahibi olmuşdu. Hər iki tərəfdə başçının sözü keçirdi. Özü deyirmiş: “Mən həm oranın adamıyam, həm buranın, lap dubel beşlik kimi” – domino həvəskarları bilər bunun mənasın.) Elə əli mandata çatan kimi də müxalifətə tüpürüb keçdi hakimiyyətin tərəfinə. Və bir-iki il də həmin başçıyla orda-burda fırlandıqdan sonra, yığışıb el adətincə deputat xanımı bir oğlan uşağına ərə verdilər. Bu da şeyin açıb, doğdu, tökdü. Və hər uşaq doğulduqca, üstünə sultan suyu çəkildi elə bil: bir gözəlləşdi ki, Molla Pənah demişkən, yeməli bir xanım oldu...

            ...-Mən indi ərli qadınam, nə zabit? Siz məni kiminləsə dəyişik salmısınız deyəsən?

            Dostlar  vəziyyətin qəlizləşdiyini görüb bir-bir kabinetdən çıxmışdılar. Qalmışdıq ikimiz. O yazıq-yazıq üzümə baxdı və ağlamsındı:

            -Canım, mən səni işə götürə bilmərəm, tapşırıq var... Oradan (bu sözü xüsusi vurğuyla söylədi – nağılçı) ad-soyadının üstündən xətt çəkiblər... gərək üzürlü sayasan... mayoru isə on ildir görmürəm... mən indi ərdəyəm, dörd uşaq anasıyam...

            Qapıdan çıxanda bir də dönüb ona baxdım: keçməli şey deyildi yanmış. O zabitə də, başçıya da, hələ o yetim gədəyə də paxıllığım tutdu. Amma daha məndən keçmişdi. (Babamsa deyərdi:”Saqqal məndən gedəndən sonra getsin itin götündə bitsin.”)

            Hə, şüşəli arakəsmələrdə əyləşən dostlar qapıları kip bağlamışdılar. Təkcə gənc şairin mənasını anlaya bilmədiyim boğuq səsi gəlirdi. Dəmləşmişdi deyəsən.

                                        ***

            Yaşıdım Taxta bir bakal pivəni ağzını marçıldada-marçıldada içir və içə-içə qəfildən şaqqa çəkib gülür. Dedim axı, bu adam mənim yerlimdir. (Bu sözdən bərk acığım gəlirdi, amma işsiz küçələrdə it döyənəcən. Elə ki, qəzet-sayt qapılarında üzümün suyu töküldü, əlacımı allah kəsdi, həmən bu “yerli” sözü karıma gəldi. Təkcə yerlilərim mənə qapı açdı, cibimə pul basan kim, mənə qonaqlıq verən kim, kitablarımın təqdimatında 10-15 kitabı pulla alıb dost-tanışa bağışlayan kim... nəhayət, bu yaşıdım Taxta da mənə burada bir iş yeri fason bir şey düzəltdi... ) Amma neynirsən, bu adamdan  həmişə acığım gəlib, indi də zəndeyi-zəhləm gedir. Di gəl, üzə vurmuram. Əlacımı allah kəsib...

            Hə, bu it oğlunun bir xasiyyəti var ki, qarşısındakını alçaltmaqdan həzz alır. Düzdür, mənə bunu edə bilməz, amma o biri Taxtalara (əslində onun əlinin altında işləyənlərdi bunlar) elədiyini eləyir. Bir dəfə birinin dalına əlini çəkib, “türklər demiş, nə zor kalçan var ə?!” dedi. O da qayıtdı ki, qanacağın olsun, məllim eşidir. Başqa birisini isə göz-görəti alçaltmışdı bizlərin yanında:”Ə, yaxşı kişinin arvadı qoyub getməz, yəqin sənin şeyində əngəl varmış.” (Bu yetimin arvadı öz doğma bacısı oğluna qoşulub qaçmışdı Rusetə. Kişi yana-yana deyirdi ki, bacım öləndə bu oğraş gədənin dörd yaşı vardı. Dizimin üstə saxlamışam onu. Sonra da mən köçdüm şəhərə, onu da özümlə gətirdim. Oxudu, ali məktəbə girdi, heç girməyəydi, beş il də evimdə qalıb universitetdə oxudu. Elə diplom alan günün səhəri - heç almayaydı, sağlığına qismət olmayaydı - arvadı da götürüb aradan çıxdı. Evdə olub-qalan pulumu, arvadın qızıllarını da aparmışdılar. İndi qalmışam iki körpənin əlində...) Kişi üzünü yana çevirib ağladı, elə ağlaya-ağlaya da durub məclisdən getdi... O biri Taxtalar xahiş-minnətlə geri qaytardılar.

            ...Hə, indi dəstətufaq əlimizə yaxşı pul keçib. Yəni bu maaşa daxil deyil, ov kimi bir şeydir – vaqondan düz  on beş kub artıq taxta çıxıb. (Əvvəllər belə şey olanda  mənim yaşıdım olan yerlim Taxta ilə bunların arasında qırğın düşərmiş. Mən bura gələndən sonra şərt kəsdim ki, allahın verdiyi qismət ya hamının arasında bölünməlidir, ya da puluna yeyib-içmək təşkil eləyin, xərcə-borca düşənə, ölüsü, xəstəsi olana əl tutun və sair.) Biz indi bunu, adətən, yeyib-içməyə sərf edirik. Bu gün yenə yığışıblar. Nə qədər dirəşsəm də, olmadı, yalvar-yapışla məni də öz kampaniyalarına qatdılar. Elə taxta-tuxtanın arasındaca  stol-stul düzəldib oturmuşuq. Kolbasa, sosiska, pomidor-yumurta çığırtması, motal pendiri, acı-qıcı, yarpız, sarımsaq tutması, pivə, noxud və təbii ki, araq. Vur ki vurassan... (Bu arada yadıma Araz kafesi və ora yığışan yazıçı dostlarım düşür. Oradakı taxtalarla buradakıların  tək bircə fərqi var: bunlar bir az kobud, onlar bir az mədənidirlər. Amma nəticədə hər ikisi taxtayla həmqafiyədir: saxta...)

         ...-Sizi deyə bilmərəm, amma  gözümlə görmədiyim, əlimlə toxunmadığım, ruhumla duymadığım bir şey mənlik deyil...

            ...Buracan bilirsiniz artıq. Hamısı hüdü-hüdü üzümə baxırlar. Və birdəncə yaşıdım olan Taxta bir də qəhqəhə çəkir. Hamı səksəkə içində ona baxır. Nədən ki, bu adam yaxşı söz danışmaz ömründə. Yenə nəsə ovqatımızı təlx edən söz deməsə yaxşıdır...

            -İyirmi il qabağın söhbətidi. Demək, rayona panika düşüb, inəyin çatılayan qaçır Araz səmtə. Mənim də onda MAZ maşınım var, ev-eşiyin ağır-yöngülün yığmışam içinə, arvad-uşağı basmışam kabinkaya, sürürəm Araz qırağına. Bir də gördüm Məçiynən nənəsi durublar yolun qırağında. (Dayan e, bı Məçini siz tanımırsıız axı.... Hə, bı Məçi ki var, elə mənnən yaşıd olardı. Amma ağıldan qıvraxdı. Birinci sinifdən çıxartmışdılar məktəbdən. Səkkizəcən sayırdı, ona da səkkiz deyəmmirdi, sıkkız deyirdi... ha-ha-haaaaaa... Nə başıızı ağrıdım, Məçinin boyu çıxsa da, ağlı çıxmadı, elə xəydi ki,  xəy. Onnan cıqqılı oğlanlar qanfet verib aparırdılar dərəyə, şalvarını sivirib, məllim də bağışlasın, zad eliyirdilər... Hə, Məçi belə Məçiydi...) Həəəə,  nənə-bala hərəsi də bir yorğan-döşək şəllənmişdilər dallarına... Beş-altı keçini də qatmışdılar qabaqlarına. Maşını saxladım, soruşdum ki, Məçi, hara belə? Nə desə yaxşıdı? İçini çəkə-çəkə qayıtdı  ki, Ayazda çimməğa cediyiy... Ha-ha-ha-ha-haaaa!... Day öldüm e gülməkdən. Dedim, Məçi, tüpürün yerə, bırda gözdüyün, yükü Araz qırağına boşaldım, tüpürcəyiniz quruyuncan gəlirəm... Ha-ha-ha-ha-ha-haaaa!..

            Arağın odu yaxmışdı bunları. O biri taxtalar da qoşulmuşdular buna qaqqıldaşırdılar. Təkcə mən gülə bilmirdim. Acıqlı-acıqlı qayıtdım buna ki:

            -Getdin onların dalıncan?

            -Məllim, nə getmək!? Ha-ha-ha-haaaa! Erməni daldan qısnaşdırır, geri qayıtmaqmı olardı?!. Hələ sən dalına bax: mənnən sonra kim maşını saxlayıb bınnarı da götürə, nənə-bala deyiblər ki, bizim öz maşınımız var, gedin, gəlib bizi aparacaxlar... ha-ha-ha-haaaa...

            Taxtalardan biri – nisbətən cavan Taxta - elə bil sərxoşluqdan ayıldı, başını qaldırıb dik bu yaşıdım olan nadürüst Taxtanın üzünə baxdı və dedi:

            -Bəs onları oradan aparan olmayıb?

            -Olub, həlbəttə olub! Ermənilər gəlib aparmışdılar... Deyir toka verirmişlər ki, bildiyi dövlət sirrlərini öyrənsinlər... Bı da səkkizəcən sayırmış, səkkizi də sıkkız deyirmiş... Ha-ha-ha-haaa!

            Əlimdəki yarım bakal pivəni bu əclafın sifətinə atıb buradan uzaqlaşıram. Arxamca bərk söyüş-savaş səsləri gəlir. Deyəsən bir-birilərinə giriblər.

             Dərnəgülün bu toz-dumanında boğuluram. Dişlərim az qalır kilitlənə. Arağın təsirindən başım da gicəllənir. Hardansa  dara düşmüş gənc qız cığırtısına oxşar bir səs gəlir:

            -Zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz....

            Hələ yanıq qoxusu da duyulur. (Yəqin taxta kəsirlər, elektrik mişarının dişləri kütəlib, taxtanı yandırır.) Sanasan  ki, bədənimə elektrik veriblər. Ömrümdə görmədiyim  Məçi gözümün önündən getmir – bədənində gəzən, elektrik cərəyanından atılıb düşür,  sonra əllərini elektrik mişarının ağzına verir və mişar əl-qolunu kəsib atır; indi də kəsik qollarından qan süzülə-süzülə əyilib-düzəlir. Elə bil ondan mənə də elektrik keçib... Handan-hana  anlayıram: tək elektrik məsələsi deyil -  növbəti işsizlik dörünün  xofu gəlir üstümə...

    27 aprel 2014

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5