Kamran Su 

Pargiter 1962:2

Getdiyimiz yerdə bizi heç nə və hec kim gözləmir, insan getdiyi hər yerdə, hər şeyi özüylə aparır.

E.Remark

Bundan 24 il əvvəl, avqustun 15-də “SSRİ”-nin məşhur “KİNO” qrupunun solisti Viktor Çoy, Latviyanın Sloko-Talsi avtomobil yolunun 35-ci kilometrliyində keçirdiyi qəza nəticəsində ölür. Cəmi 1 il sonra avqustun 26-sında Kremlin üstündəki bayraq endirilir və rəsmilər “SSRİ” rəsmi şəkildə süqutunu bildirirlər.

80-ci illərin sonunda ortaya çıxan bütün rok qrupları "Piliqrim", "Abzats", "Palata № 6", “Splin”, "Akvarium", “Aqata Kristi", “Bi-2”, “Naitilus Pompilus" qrupları eləcə də “Kino” qrupunun heyəti arzularına çatırlar. Dünyadakı bütün coğrafi xəritələr dəyişilmişdi. Artıq yer üzündə nəhəng“SSRI”imperiyası adanda bir yer yox idi. Bütün yollar Amerikaya aparırıdı.

Cəmi bir neçə gün sonra “Nautilus Pompilus” qrupunun əfsanə solisti Vladimir Butusov ilk dəfə  Amerikaya gedir və özünün ən məşhur mahnısı olan “Good Bye Amerika” mahnısı öz əhəmiyyətini itirir. Yeri gəlmişkən bu mahnının sözlərində deyilirdi ki, Butusov heç vaxt Amerikanı görə bilməyəcək. Bəlkə də bu mahnını Çoy oxumalı idi, çünki Çoy həqiqətən də heç vaxt Amerikanı görə bilmədi. Bir tərəfdən Çoyu bu mənada bədbəxt insan hesab etmək olar, insanın bütün ömrü boyu bi məqsəd uğrunda mübarizə aparıb o məqsədə çatmadan ölməsindən daha bədbəxt nə ola bilər?! Digər tərəfdən isə Çoy xoşbəxt idi, çünki “SSRİ”-nin süqutundan sonrakı vəziyyəti görə bilmədi. Axı Çoy belə istəmirdi. O və digərləri hər şeyin başqa cür olacağını düşünürdülər. Elə bilirdilər ki, “SSRİ” dağılsa hər şey yaxşı olacaq. Dövlət dairələrində işləyən adamlardan tutmuş sadə müəllimlərə kimi onlara nifrət edən hər kəs bir gündə onları başa düşəcək, dəstəkləyəcək. Yaxın tarixdəki hadisələr isə göstərdi ki, onların vətənini daha amansız diktarorlar gözləyir. Siyasətçilər yenə onlara nifrət edir, müəllimlərsə hələ də onlara başıpozuq kütlələr kimi baxır, qadağalar isə həmişə var.  Görünən o idi ki, çox şey dəyişməmişdi.

   Gecələrin birində qəfildən “facebook” hesabıma bir mesaj gəlir. Bu Cəfər Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudyasının çox hörmətli və bir az da müammalı rejissoru Rüfət Əsodov idi. Qəribə olsa da Rüfət bəy təxminən bir bundan əvvəl bir yazı üstündə etdiyimiz mübahisədən mənim inciyib, incimədiyimi soruşdu? Mən də cavabında dedim ki, inciyib eləməmişəm, hətda yenidən səmimiyyətimizin yaranması üçün əlavə də etdim ki, əgər o razılıq versə mən ondan bu yaxınlarda müsahibə də götürə bilərəm. Və bu yerdə Rüfət bəy ikinci gözlənilməz zərbəni vurdu. Gecə saat 4 idi, 40 saata yaxın idi ki, yatmırdım, stolun üstündəki iki külqabının ikisi də siqaret kötükləri ilə dolub daşırdı. Və Rüfət müəllim heç gözləmədiyim halda yazdı ki, “Söhbət müsahibədən getmir əziz qardaşım, Bodrov ötkəm müəllimin qrup yoldaşı olub”. Mən söhbətin hazırda “Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universtetinin” dekanı Ötkəm İsgəndovdan və məşhur rus rejissoru Sergey Bodrovdan (ata) getdiyini həmin an başa düşdüm. Çünki bir il əvvəl etdiyimiz mühabisənin içində bu adlar da keçmişdi. Düşünməyə başladım. Təxminən 10 dəqiqə sonra Rüfət bəyə yazdım ki, söhbət artıq müsahibədən gedir, biz oturub danışmalıyıq. Rüfət bəy mənim təklifimə fikir verməyib yazdı; (Rüfət bəyin mesajının bir vergülünü də dəyişdirmədən yazıram) “O,filmdə gedən söhbət...REJİSSORUN(rəhmətlik,bəlkədə"qeyri rəhmətlik" BALABANOVUN FİKİRLƏRİ İDİ...MƏN ONU,PETERBURGDAN TANIYIRDIM...ONDAN, HEMİŞƏ SORUŞURDUM Kİ, SƏN DOGURDAN, FİKİRLƏŞİRSƏN Kİ, QAFQAZLILAR...BUDUR...! O, DA TAM SƏMİMİ DEYİRDİ Kİ, QAFDAQLILAR...BUDUR...və filmlərində də QAFQAZLILARI..." belə göstərirdi....”

Bu dəfə isə söhbət rejissor Aleksandr Balabanovun 1997-ci ildə çəkdiyi məşhur “Brat” filmindən gedirdi. Mən Balabanovun qafqazlılara nifrət etdiyini bilirdim. Təkcə “Brat” filmində aktyor Danila Baqrovun (Sergey Bodrov - oğul) qafqazlı lotu ilə (erməni) olan kadrdakı dialoqundan bunu başa düşmək olardı.

Heç özüm də bilmədən Rüfət bəyə yazdım ki, bəli amma Balabanovu təkcə “Qruz 200” filminə görə bağışlamaq olardı. Necə ki, 1995-ci ildə Kustritça əsəbləşib bir Serb vətəndaşını duelə dəvət edəndə, dəvət etdiyi adam sırf sənət qatili olmamaq üçün Kustritçanın duel təklifini qəbul etməmişdi. Bizim Rüfət bəylə qısa sosial şəbəkə dialoqumuz elə bu cümlələrdə də bitdi.

Bəli, Balabanovun qafqazlılara nifrəti böyük idi. Mən söhbəti gətirib Balabanovun üstünə təsadüfən çıxarmadım. Balabanov da “SSRİ”nin dağılmasını həyat qayəsinə çevirən adamlardan biri idi. O “Xalqlar Dostluğuna” nifrət edirdi, müxtəlif millətlərin gəlib Moskva mehmanxanalarında istirahət etməsinə, Leninqrad parklarında gəzişməsinə, Soçi restoranlarında yeyib-içməsinə dözə bilmirdi. O bu sistemjn çökməsini lap çox arzulayırdı. Çox yaxın dostları ilə söhbətlərində bunu tez-tez dilinə gətirirdi. Və bu günə qədər də, heç kim rus etriraz musiqisinə öz filmlərində bu qədər rol verməyib. Onun çəkdiyi “Brat“və “Brat - 2” filmlərinin hər ikisinin soundtracklarində “Aqat Kristi”, “Bi-2”, “Kino”, “Nautilus Pompilus”, “Splin”qruplarının mahnıları yer alır. 

İki il bundan qabaq Remarkın “Zəfər Tağı” romanını çox qəribə bir abu-hava oxuyub bitirdim. Bu adam nə etmək istəyir? Nəyə nail olmaq istəyir. Axı o kifayət qədər ağıllı, savadlı adamdır. Kabil küçələrində marixuana satan əfqanlar kimi hər şeyə laqeyd yanaşmağa onun nə məcbur edir? O həkimdir, özü də çox savadlı həkimdir. Buna baxmayaraq o Fransada qaçaq yaşyır, demək olar ki, qəpik-quruş qazanır. O işləyib pul qazanmalıdır. Bəlkə də Amerikaya qaçmalıdır.. Nasist Almaniyanısının beş addımlığında Fransada səfil kimi yaşayıb o fahişə Joanla çirkli yataqxanalarda yaşamağn nə anlamı var? Remark niyə özünün ən məşhur personajını Paris küçələrində səfil kimi süründürür? Bu sualın cavabını mən verə bilmərəm. Bəlkə də həqiqətə uyğun bir şey uydurub yaza bilərəm amma istəmirəm. Sadəcə olaraq həmişə arzulamışam ki, Remark öz “Zəfər Tağı”sını yazanda onu gizlincə cəmi beşcə dəqiqə izləyə bilərdim. Bəlkə də Doktor Ravikin əlində imkan olsaydı niderlandlı rejissor Aleks Van Varmerdamın “Ober” filmindəki Edgar kimi gəlib öz ssenaristinin yaxasından yapışardı ki, mənə niyə bu həyatı yaşadırsan? Amma mən hardasa inanıram ki, Remark öz personajı olan Doktor Raviki elə sehrləyib, onun beynini elə doldurub ki, Ravikin əlində imkan olsa belə Remarka qarşı üsyan etməzdi... Əlavə olaraq onu da deyim ki, bəlkə də, Remanrkın Doktor Ravikin dilindən dediyi “Getdiyimiz yerdə bizi heç nə və hec kim gözləmir, insan getdiyi hər yerdə, hər şeyi özüylə aparır” fikiri də ondakı getmə həvəsinin qarşısını alırdı. Çünki bütün insanlar həmişə həyata sıfırdan başlamaq istəyirlər. Yeni yerlərə gedib, yeni adamlarla tanışmaq və yeni insan olmaq. Remark isə cəmi bir cümlə bu tezisi darmadağın edir və cəmi bir cümlə ilə başa salır ki, uzaqdakı otlar göründüyü qədər yaşıl deyil. Getmək heç nəyi dəyişmir.

Baxın, Çoy getmək istəyib gedə bilməyənlərdəndir, Butusov getmək istəyib gedə bilənlərdəndir, Ravik isə getmək istəməyib getməyənlərdəndir. Və onları heç biri ayrı-ayrılıqda xoşbəxt deyil. Bəlkə də Aleksandr Balabanov sağ olsaydı bu üç adamın həyatını kəsişən nöqtələrindən nə vaxtsa bir film çəkərdi.

Bugünsə çox təəssüf ki, nə Çoy, nə Balabanov, nə Sergey Bodrov, nə də “Getdiyimiz yerdə, bizi heç kim və heç kim gözləmir” deyən Remark var. Tarixin və Taleyin ən böyük vəfasızlığı onları da harasa uzaqlara bir yerə aparıb.

P.S: Yazını bitirdikdən sonra nə qədər fikirləşdimsə yazıya bir ad qoya bilmədim ona görə də stolun üstündə gözümə dəyən ilk kitabdan Frans Vimmerin “Kültürlərarası fəlsəfə” kitabını açıb bir söz və bir neçə rəqəm götürüb yazının başlığını elə çıxartdım. 

P.S.S: Onsuz da adların və hadisələrin heç bir əhəmiyyəti yoxdur, bir gün hər şey unudulacaq. Bugünə qədər unudulmamağımızın səbəbi isə təkcə öz növümüzdən olanların hələ də yaşamasıdır.

Ardı olmalıdır.

Kamran Su

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5