Artyom Korçetnikov

Xalqlar dostluğu mövcuddurmu?

Ümumrusiya İctimai Rəy Tədqiqatları Mərkəzi (ÜİRTM, rusca - ВЦИОМ) bu yaxınlarda maraqlı bir mövzuda – rusiyalıların qardaş xalqları vardırmı – araşdırma aparıb.

Respondentlərin dörddə üçü rusiyalılara qardaş olan xalqların mövcudluğunu israr edib. Bu fikir daha çox yaşlılar arasında yayılsa da (79%), gənclərə də yad deyil (67%).

Rusiyalıların qardaş saydığı xalqlar siyahısında üst sətirləri beloruslar (70%) və ukraynalılar (66%) tutur. Onlardan sonra qazax (14%), tatar (7%), erməni (7%) və serblər (5%) gəlir.

Ən çətini xalqları bir-birinə nəyin dost etdiyini müəyyən etməkdir. Hər üçüncü respondent bunu ərazi qonşuluğu ilə əlaqələndirib. Olduqca qəribə tezisdir. Çünki adətən müharibələr elə qonşular arasında baş verir.
Sorğu iştirakçılarının 24 faizi qardaşlığın ümumi dinə, 19 faizi isə tarixi köklərə söykəndiyini deyib, yalnız 1 faizi iqtisadiyyatı qeyd edib.

20 faizi heç bir qardaşlığın olmadığını bəyan edib, 1 faizi bütün adamların qardaş olduğunu bildirib. Məncə, ən düzgün mövqedir. Hamı – deməli, heç kəs. Qardaş deyillər, lakin eyni zamanda düşmən də deyillər.

Rasionallıq və emosiyalar

Bəs, ümumiyyətlə, xalqlar arasında qardaşlıq mövcuddurmu?
“Qardaşlıq” əvəzinə daha ehtiyatlı ifadə, məsələn, “yaxınlıq” yaxud “mehriban qonşuluq” işlədilsəydi, belə bir sual yaranmazdı.

Bəzi xalqlar arasında xüsusi münasibətlərin olduğu danılmazdı.

Aydındır ki, ruslara beloruslar və ukraynalılar avstraliyalılardan daha yaxındır.
İngilisdillilər üçün “anqlosaks dünyası” məfhumu mövcuddur. Folklend münaqişəsi zamanı ABŞ, Argentina ilə də Amerika

Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində müttəfiq olduğuna rəğmən, tərəddüd etmədən Britaniyanın tərəfini tutdu.
Lakin ən sıx tarixi, dil, təsərrüfat, mentalitet bağlılığı belə şəksiz qardaşlıq fərz etməyə əsas vermir.

Geniş ictimaiyyətə məlum olmayan maraqlı bir fakt: 1930-cü illərədək ABŞ hərbi qərargahlarında Kanadaya qarşı vaxtaşırı yenilənən hərbi əməliyyatlar planları saxlanılıb. Hamı planların absurd olduğunu anlasa da, hər ehtimala qarşı onlardan imtina edilməyib.

Sovet dövründə yaranmış “qardaşlıq” termini SSRİ və sosialist ölkələri xalqlarının münasibətlərinə dar tətbiq olunub. Lakin burada bərabərhüquqlu yox, hökmranlıq və tabeçilik münasibətləri mövcud olub.

Əvvəlcə soruşmaq yerinə düşərdi: bəs başqa xalqlar bizi özlərinə qardaş sayırlarmı? Yoxsa o dövrün məşhur “biz sizə vətəni sevməyi öyrədərik!” zarafatındakı kimi çıxar.

Mənim bir moskvalı tanışımla onun kiyevli yoldaşı ilə hazırda baş verən hadisələrə görə telefon söhbətində küsüşüblər.
“Sən fikir eləmə, bizim ukraynalılara qarşı qərəzimiz yoxdur, - moskvalı deyib. – Biz ümumiyyətlə hesab edirik ki, biz bir xalqıq”.

“Bizim xoşumuza gəlməyən də elə budur!”, - kiyevli cavab verib.
İndi nə edək? Bir-birimizdən küsüb danışmayaq? Olmazmı ki, sadəcə normal münasibətlərimiz davam etsin, qardaşlıqsız?

Məsafə saxlamaq

Adətən belə şey uşaqların və yeniyetmələrin münasibətlərində müşahidə olunur: ya ömürlük dostluq, ya dava. Onlar həllə məntiqi düşünməyi öyrənməyiblər.
1990-cı illərin ortasında mən Sarayevoda BMT müşahidəçisi idim. Rusiyadan olduğumu bilən serblər dərhal Yeltsindən hiddətlənməyə başlayırdılar: niyə o, Qərbi nüvə müharibəsilə təhdid etmir?
Rusiyanın son yüz ildə ikinci dəfə serblərə görə özünü nə üçün fəda edəcəyi fikri onların ağlına gəlmirdi. Biz ki sizin qardaşınızıq!

Belə “qardaşları” olana düşmən gərək deyil.
Yerli-yersiz bu sözü işlətmək bəzilərinin toy günündən ərinin ya arvadının valideynlərinə “ana” və “ata” deyə müraciət etmək vərdişini xatırladır.
"
Məsələn, mənim artıq 30 ildən artıqdır qayınanamla gözəl münasibətlərim ola-ola, ona “Siz” və adı-atasının adı ilə müraciət edirəm. Emosional zirvələrə dırmaşmaq və dəridən-qabıqdan çıxmaq lazım deyil.

Öz yaxınları ilə daha hiddətli savaşarlar. Yadlardan çox şey ummazlar.
“Stansiyaya gedən yük avtomobilinin arxasında bir tövsiyə oxudum: məsafə saxlamaq”.
Ancaq ifrata qapılmaq lazım deyil: əgər heç kəs heç kəsə qardaş deyil, deməli, hamı bir-birinə düşməndir. Yoxsa ki, sən demə, Rusiyanın müttəfiqləri də ola bilməz, yalnız öz ordusu və donanması!

Müttəfiq də ola bilər, etibarlı dost da, əgər münasibətlər emosiyalar üzərində yox, hörmət, qarşılıqlı fayda və azadlıq üzərində qurulsa.

Qardaşlıq haqqında o zaman söz açırlar ki, ya əmr etmək istəyirlər ki, səni tək eşitməsinlər, həm də sevsinlər, ya da kiminsə boynunda oturmaq üçün.

Mənim fikrimcə isə, praqmatik və gələcək hərəkətləri qabaqcadan duyulan tərəfdaşa malik olmaq daha yaxşıdır. Heç kəsə o qədər də ağuşunu açmaq da, heç kəslə, mümkünsə, savaşmaq da lazım deyil. Nə vəd vermək, nə artığını gözləmək. O zaman küsmək də lazım gəlməz.

Amma, sorğu göstərdiyi kimi, mən vüsətli rus qəlbini anlamağa qabil olmayan, rasional qanısoyuq quru adamam.

Mənbə: bbcazeri.com

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5