Nərmin Kamal

Azərbaycan Günəşə peyk göndərir

“Müsəlman dünyasında komediya axtarışı” (“Looking for Comedy in the Muslim World”) adlı bir film var. 

Filmdə öz adıyla oynayan (“Simpsonlar” animasiyasından səsini tanıdığımız) aktyor Albert Brooks ABŞ hökumətinə müraciət edərək müsəlman dünyasında insanları nələrin güldürməsi haqda araşdırma aparmaq istədiyini deyir.

Xahiş edir ki, bu arzusunu həyata keçirmək üçün onu Hindistana və Pakistana ezamiyyətə göndərsinlər.

ABŞ onun istəyini həyata keçirir. Albert Hindistana çatır və başlayır hökumətinə təqdim edəcəyi 500 səhifəlik araşdırması üçün yerlilərlə danışmağa.

Daha sonra komediya ustası kimi konsert verir; səhnədə cürbəcür gülməli sözlər danışır, yazı taxtasında gülməli sözlər yazır, əllərini işlədir, ayaqlarını işlədir, bir sözlə, hər hoqqanı göstərir, amma müsəlman tamaşaçılar gülmürlər. Ciddi şəkildə yerlərində oturub ona tamaşa edirlər…

Hindistan hökuməti onun fəaliyyətindən şübhələnir, onun ara qarışdırmaq istədiyini, hətta casus olduğunu zənn edir. Hindistan rəsmiləri möhkəm qəzəblənirlər.

Hindistanda işini başa vuran aktyor Pakistana getmək üçün rəsmi icazə istəyir, amma icazə verilmir. Onda o, sərhədi özbaşına keçərək Pakistana gedir.

Albertin sərhədi keçməsindən xəbər tutan Hindistan hökumətinin şübhəsi daha da artır. Hindistanla Pakistanın münasibətləri lap gərginləşir. Bunu görən ABŞ hökuməti aktyoru təcili geri çağırır. O gedən kimi ölkələr barışır, qərara gəlirlər ki, təqsirin hamısı bu adamda imiş.

Albert filmdə qərblilərin, amerikalı səfirin Bakıdakı vəziyyətinə düşür. İnsanların üzünü güldürməyə çalışdığı halda zaldan ona yüzlərlə mimikasız üz baxır, həmin yüzlərlə insanın rəhbərləri isə Alberti dövlətlərarası münasibətlər kimi ciddi məsələlərdə ittiham edirlər. Nəticədə gülüşün olmamasının özü gülüş doğurur.

***
Qərbdən öyrənməli olduğumuz yaxşı cəhətlərdən biri incəsənətin universitet, muzey, teatr qapıları arxasında qapalı saxlanmaması, həyatın başqa sahələrinə qarışdırılmasıdır.

Tutalım, siyasi debatların qaynar vaxtıdır, seçkilərdir. Bu vaxt incəsənət uzaqda durmur, əksinə, elə həmin vaxt komediya aktyorların qaynar iş mövsümü başlanır.

Onlar siyasətçilərin çıxışları əsasında özlərinə komik monoloqlar hazırlayıb şou gecələri keçirirlər, çoxlu bilet satırlar. Bu komik monoloqlardan yaranan təəssüratın siyasi həyata təsiri televiziyanın xəbərlərindən daha çox olur.

Elə dünən hansısa dərgidə “10 ən yaxşı siyasi satiraçı”-nın adlarına rast gəldim. Həm cəmiyyətdəki gərginliyə gülüş qatılır, həm də ən doğru sözlər, müşahidələr deyilmiş olur. İncəsənət və siyasət beləcə iç-içə yaşayır.

Azərbaycanda yumorun tarixi qədimdir, amma siyasi yumor haqda bunu demək olmaz. Əvvəllər siyasi yumor camaatın ölkənin rəhbərlərinin xarici görünüşü haqda ayamalarından uzağa getməyib. Son vaxtlar karikaturalar, zarafatlar şəklində əsl satira yaranmağa başlayıb, amma bunlar kiçik çevrədən o yana getmir…

Qərbli “stand-up”-çılar siyasət haqda elə şeylər danışır və gülüşə nail olurlar ki, onlardan bizdə də var. Bir dəfə belə aktyorlardan birinin çıxışına qulaq asırdım. Konkret üsulları vardı. Birincisi, böyük şeyləri kiçik, çoxu az təsvir etmək üsulu.

Tutalım, sən sarı rəngli bir maşın görürsən. Maşın xalis sarıdır, amma deyirsən: “Maşın bir az sarıdır”. Bu, gülüş doğurur.

Hava şaxtadır, çox soyuqdur və sən havanın bir az soyuq olduğunu deyirsən. Yaxud Azərbaycanın rəsmi mediasında inkişaf etmiş dövlətlər haqda “Onlar batırlar, dağılırlar” ruhunda gedən verilişləri götürək, buna gülərkən biz həmin hadisəyə gülürük.

Bunun əksinə olan güldürmək üsulunda isə o, kiçiyi böyük, azı çox kimi təsvir edirdi. Necə ki, biz bir kiçik əşyaya “əjdaha başı” deyirik. Yaxud: “Azərbaycan Günəşə peyk göndərir”.

Vəziyyəti bu cürə aşırıb daşırmaq, şişirtmək insanları güldürür. Onun işlətdiyi başqa bir üsul alterasiya idi, “Molotov kokteyli-kotleti”ndə olduğu kimi, sözləri alterasiya edir, gur alqışlar və gülüş qazanırdı.

Təsəvvür etmək çətin deyil ki, onlar bizdəki siyasi hadisələrdən nə qədər gülməli nömrə çıxarardılar. Ancaq bizdə həmin aktyorlar öz işlərini görəndən sonra azadlıqda qalardılarmı, budur əsas məsələ.

Mənbə: bbcazeri.com

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5