Nərmin Kamal

Azərbaycanın Eurovision mahnısındakı işarə

Azərbaycan xalqının özünəməxsus cəhətlərindən biri onlarda olan hədsiz hikmət, məna sevgisidir. Onlar bu məsələdə çox həssas və çox amansızdırlar. “İndi burdan nə məna çıxır?”, “Mənasız söz danışma”, “Nə qədər mənasız” kimi sözlər dilimizin 100 ən çox işlənən sözləri sırasına daxildir.

Onlar hesab edirlər ki, ortada söz varsa, məna verməlidir. Mədə qidanı emal etdiyi kimi, beyin də fikirləri emal etməlidir.

Semiotika adlı bir elm də ümumən elə bu məna məsələlərilə məşğuldur. Küçədəki afişanın rəngindən, futbol topundan tutmuş televizorda gördüyümüz reklamlara qədər, bu elm hər hərəkətə, hər hənirtiyə işarə kimi baxır və insanların ona üzdə göründüyündən fərqli məna verməsinin xırdalıqlarını öyrənir.

Bu elmə görə, yoxsul ölkədə bir meyvə şirəsinin lüks həyat yaşayan insanların ortamında reklam olunması adi şirə mənasından çıxa, inqilabi çağırış rolu oynaya bilər. Çünki hər şey qəbul edilən mənadan asılıdır.

Yaxud da Azərbaycanın “Eurovision - 2014” mahnısında ciddi sosial məna və çağırış var, semiotikaya görə. Mahnının bir neçə misrasını yadımıza salaq: “Meydanda qızılgül satır bir nəfər, adamlar səhər-səhər hava almağa çıxıblar, ancaq heç kəs üşüyən, titrəyən boş əlləri görmür”, “Bəlkə qaralan göylər, bəlkə yaş tutur gözümüzü, amma ən kiçik işıqdan bir qığılcım yandır, qoy ən kiçik işıq alova, atəşə dönsün.”

Bu, adi mahnı deyil, mahnı-işarədir. İşarə sənə tərəf volleybol oyununda topun gəldiyi tək açıq-aşkar gəlmir, xəfif qatla gəlir.

Ancaq işarə kimi yozulmadıqca heç bir şey işarə deyil.

Anqolada nüfuzlu bir generalın böyük mülkündən generalın xanımı çıxır, gəlir villa ilə üzbəüz yerləşən türk məktəbinə və məktəbin işçilərinə deyir: “Olar mən sizin məktəbdə dondurma satım?”

Məktəbin işçiləri bilmirlər ki, nə cavab versinlər. Axı Anqolanın generalının arvadına qonşuluqda necə “yox” deyəsən?! Eyni zamanda necə “hə” deyəsən və zəngin generalın arvadına dondurma satdırasan məktəbində?!

Çox təsirli hadisədir. Adamda bir çox suallar yaradır: Generalın arvadının dondurma satmağa necə olur ki, ehtiyacı yaranır, həmin evdə nə baş verir...

Anqoladan gəlib bu söhbəti mənə danışan adamla sağollaşandan sonra kiprli bir türk qadınla tanış oldum. O, mənə dedi: “Sizin Azərbaycandan Kiprə çox qadın gəlir, evlərdə qulluqçu işləməyə. Təyyarəyə minirsən, hamısı azeri təmizlikçilər.”

Hər iki söhbət insanı eyni dərəcədə heyrətləndirir, eyni dərəcədə fikrini qarışdırır və məyus edir. Kipr evlərində qulluqçu işləməyə axışan azərbaycanlı qadınlar türk məktəbinin yanındakı villada yaşayan generalın arvadının günlərin bir günü gəlib həmin məktəbdə dondurma satmaq istəməsi ilə oxşar təəssürat yaradır. Ancaq bu, sadəcə təəssüratdır.

Bəs burdan nə məna çıxır? Füzulinin qəzəllərindən saysız mənalar çıxarmağa qadir olan biz nə bundan, nə də o mahnıdan məna çıxara bilmirik.

Mənbə: bbcazeri.com

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5